„Historia na Uniwersytecie Warszawskim”, „Pracownicy Naukowo-Dydaktyczni Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego...” - recenzja

Trudno jest recenzować książki jubileuszowe bowiem brak kryteriów, jakie mają spełniać, by być wydawnictwem przyzwoitym. Stąd tak duży rozstrzał w tego typu wydawnictwach – od krótkich broszur do opasłych tomów, które niekiedy przestają być książkami jubileuszowymi, a stają się poważnymi monografiami bądź zbiorami studiów, wydanymi jedynie przy okazji jakichś rocznic.

Należy jednak przybliżać zainteresowanym również i takie pozycje, gdyż przypominają one często o ludziach, wydarzeniach, miejscach bądź instytucjach, które odegrały istotną rolę w dziejach zarówno Polski i całego świata, jak również w dziejach naszych małych ojczyzn. Do takich pozycji zaliczyć można wydane z okazji jubileuszu 80-lecia Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego książki Historia na Uniwesytecie Warszawskim oraz Pracownicy Naukowo-Dydaktyczni Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930-2010. Słownik Biograficzny. Przedmiotem niniejszej recenzji będą obie książki, gdyż stanowią one integralną całość, choć należy poświęcić nieco miejsca również Instytutowi.

Powstały w 1930 r. Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego jest jednym z najprężniej działających i mających największe znaczenie instytutów historycznych w Polsce. O randze Instytutu najlepiej świadczą nazwiska związanych z nim historyków, spośród których wymienić można choćby Marcelego Handelsmana, Tadeusza Manteuffla, Aleksandra Gieysztora, Antoniego Mączaka, Witodla Kulę, a z obecnie działających Henryka Samsonowicza, Urszulę Augustyniak, Marcina Kulę, Marię Koczerską czy też, obecnie poza IH UW, Ewę Wipszycką-Bravo. Brak tu miejsca na wyliczanie wszystkich osób i ich dorobku, a jest to dorobek ogromny. Historycy związani z Instytutem wykazywali się sukcesami w działalności tak na polu naukowym, jak i organizacyjnym, m.in. prowadząc tajne nauczanie w okupowanej Warszawie czy też sprawnie odbudowując struktury Instytutu po zakończeniu II wojny światowej. Instytut Historyczny UW odegrał znaczącą rolę w dziejach Polski, czy to jako miejsce działalności NZS w czasach PRL, czy też jako kuźnia elit obecnej Rzeczypospolitej, że wspomnę choćby najbardziej znanego obecnie absolwenta Instytutu, Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego.

Przeprowadzone w 2010 r. obchody jubileuszu 80-lecia Instytutu Historycznego UW trwały trzy dni i wiązały się z wieloma interesującymi wydarzeniami. Były to wydarzenia zarówno o charakterze wspomnieniowym, jak zjazd absolwentów i wystawa jubileuszowa, czy też naukowym, jak konferencja naukowa i rozstrzygnięcie konkursu na najlepszą pracę roczną. Podniosły charakter miało odnowienie doktoratu prof. Henryka Samsonowicza oraz wręczenie profesorowi Orderu Orła Białego przez Prezydenta RP (pokłosiem czego jest książka jubileuszowa prof. Samsonowicza1). Z kolei owocem konferencji jest tom „Historia na Uniwersytecie Warszawskim”, zawierająca referaty na niej wygłoszone.

Na tom składa się sześć artykułów. Pięć z nich dotyczy badań nad poszczególnymi epokami historycznymi: starożytnością (autor - Krystyna Stebnicka), średniowieczem (Roman Michałowski), epoką nowożytną (Wojciech Kreigseisen), XIX w. (Tomasz Kizwalter) i XX wiekiem (Andrzej Chojnowski). W szóstym artykule Maria Koczerska przedstawia, jak kształtowały się w ciągu XX wieku w IH UW nauki pomocnicze historii, źródłoznawstwo i edytorstwo źródeł. Autorzy artykułów przyjmują różne cezury, przez co wydawnictwo traci nieco na spójności. Niektórzy skupiają się na przedstawieniu sylwetek i dorobku poszczególnych badaczy oraz ich wpływu na IH UW (K. Stebnicka, R. Michałowski, M. Koczerska). Inni z kolei przedstawiają główne kierunki i metodologie badań prowadzonych w Instytucie, charakteryzując sylwetki badaczy nieco na dalszym planie (T. Kizwalter, W. Kriegseisen, A. Chojnowski).

Zagadnienia poruszane w książce nie obejmują całości prowadzonych w IH UW badań z poszczególnych dziedzin, a jedynie najważniejsze nurty i badaczy o największym dorobku. Słusznie bowiem usprawiedliwiano się brakiem miejsca na szczegółowe ich omówienie. W tym miejscu wspomnieć należy poprzednie, liczące 800 stron wydawnictwo jubileuszowe, wydane z okazji 75-lecia IHUW – „Tradycje i współczesność. Księga pamiątkowa Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930-2005„2. Książka ta zawiera przedruki artykułów z czasopism i wydawnictw zbiorowych oraz nowo powstałe teksty, dotyczące badaczy związanych z IHUW, seminariów tam prowadzonych i innych zagadnień związanych z działalnością Instytutu. Czytelnik znajdzie w niej o wiele więcej informacji o Instytucie niż w recenzowanej książce wydanej z okazji 80-lecia placówki. Jednak cel „osiemdziesięciolatki” jest zgoła inny - artykuły mają bowiem charakter przeglądowy i stanowią sui generis streszczenie poprzedniczki. Dodatkowo celem, jaki przyświecał twórcom Historii na Uniwersytecie Warszawskim, było zaprezentowanie dziejów Instytutu odbiorcom zagranicznym, czego wyrazem jest fakt, że wszystkie artykuły przetłumaczone zostały na język angielski.

Przedstawione pokrótce losy polskich historyków wskazują dobitnie na związek polskiej historiografii z historiografią niemiecką, szczególnie w okresie powstawania Instytutu. Późniejsze losy historyków z IH UW ukazują z kolei związki z całą historiografią zachodnioeuropejską. Ciekawie prezentują się także perypetie powojennych badaczy z narzuconą odgórnie linią polityczną prowadzenia badań.

Część polską książki kończy spis pracowników IHUW w latach 1930-2010, przy czym podano w nim jedynie imię i nazwisko oraz daty urodzin i ew. śmierci pracownika. Rozwinięciem spisu jest druga publikacja jubileuszowa - Pracownicy naukowo-dydaktyczni Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930-2010. Słownik Biograficzny. Opracowanie to, zawierające około trzystu biogramów, podaje informacje m.in. o dacie i miejscu uzyskania dyplomu, stopni i tytułów naukowych, okresie zatrudnienia w IH UW i sprawowanych tam funkcjach, działalności naukowej pracownika poza Instytutem. Podawane w biogramach informacje, z powodu charakteru wydawnictwa, nie są wyczerpujące, zawierają jednak wskazówki bibliograficzne dla osób zainteresowanych.

Obie publikacje posiadają bardzo zbliżone do siebie okładki. Różni je w zasadzie tytuł. Historia... wydana została w twardej oprawie, słownik biograficzny w miękkiej. Ta pierwsza posiada również szesnaście fotografii przedstawiających uroczystości jubileuszowe. Wydane zostały starannie, nie zawierają większych błędów, a literówki zdarzają się bardzo rzadko.

Reasumując, obie recenzowane książki przedstawiają ważną kartę z dziejów polskiej historiografii. Z pewnością zaciekawią osoby zainteresowane tym tematem i pomogą im w poszukiwaniu kolejnych opracowań. Szczególnie przypadną one do gustu tak obecnym studentom Instytutu Historycznego UW, jak i jego absolwentom.

Plus minus:
Na plus:
+ dobry punkt wyjścia dla osób chcących dowiedzieć się czegoś więcej o polskiej historiografii
+ wszystkie artykuły przetłumaczone na język angielski
+ fotografie
Na minus:
- brak spójności chronologicznej między artykułami

Tytuł: Historia na Uniwersytecie Warszawskim
Autor: pod red. Marii Koczerskiej, przy współpracy Joanny Adamczyk
Wydawca: Neriton
Rok wydania: 2012
ISBN: 978-83-7543-226-8
Liczba stron: 218
Oprawa: twarda
Cena: ok 32 zł
Ocena recenzenta: 8/10

Plus minus:
Na plus:
+ najważniejsze informacje o historykach związanych z IHUW
+ wskazówki bibliograficzne przy części biogramów dla zainteresowanych
Na minus:
- przy części biogramów brak wskazówek bibliograficznych

Tytuł: Pracownicy Naukowo-Dydaktyczni Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930-2010. Słownik Biograficzny
Autor: Szymon Brzeziński, Krzysztof Fudalej
Wydawca: Neriton
Rok wydania: 2012
ISBN: 978-83-7543-242-8
Liczba stron: 144
Oprawa: miękka
Cena: ok 25 zł
Ocena recenzenta: 8/10