Wirtualne Muzea Małopolski – wirtualny wymiar twórczości Tadeusza Kantora

Tadeusz Kantor – artysta nie podlegający schematom. To zarówno kreator: reżyser, twórca happeningów, malarz, scenograf, pisarz, aktor, jak również interpretator: teoretyk sztuki i wykładowca krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Twórca Teatru Śmierci. Nowy sposób kontaktu z dorobkiem Tadeusza Kantora zapewniają Wirtualne Muzea Małopolski (WMM).

„Każda metafizyka musi mieć swoją fizykę” – Tadeusz Kantor głosił przekonanie, że przedmioty są nośnikiem wspomnień, niemym świadkiem minionych dziejów. Wierny temu przekonaniu wcielał do swoich działań artystycznych przedmioty, które współtworzyły z aktorami narrację, były wyzwolicielami emocji.

Portal Wirtualne Muzea Małopolski (muzea.malopolska.pl) to cyfrowa ekspozycja rekwizytów pochodzących m.in. ze sztuk teatralnych Tadeusza Kantora. Zdigitalizowane eksponaty są prezentowane z użyciem techniki 3D, dzięki czemu można je dowolnie obracać oraz przyjrzeć się detalom.

„Zwiedzający” może także udać się w podróż po twórczości Tadeusza Kantora, która wiedzie szlakami obiektów, interpretacji i materiałów audiowizualnych.

Kantor stanowczo sprzeciwiał się koncepcji zakwalifikowania swoich rekwizytów jako przedmiotów służących wyłącznie oprawie spektaklu: „Dzieła te nie powstały z doraźnej i przemijającej potrzeby danego spektaklu, lecz związane są ściśle z ideami, które definiują moją twórczość, należą do serii dzieł o określonym temacie, znajdujących się od dawna w muzeach, posiadają wystarczającą ilość napięcia wewnętrznego i samodzielnego sensu, aby być autonomicznymi dziełami sztuki (…)”. Szafa pochodząca ze sztuki Wielopole, Wielopole jest wizualną reprezentacją schronu dla ludzkich tajemnic, ułomności. Zamknięta – pełni funkcję strażnika przeszłości, skarbnicy „martwych” przedmiotów. Wnętrze szafy stanowi również wyłączną przestrzeń sceniczną sztuki W małym dworku. Czołg (Dziś są moje urodziny,1990) jest manifestem przekonań artysty – sprzeciwu wobec totalitaryzmu i jego następstw. Kantor, na przykładzie m.in. Łapki na szczury (Nigdy tu już nie powrócę, 1988) wyróżnił kategorię bio-obiektu – rekwizytu, który nie jest wyłącznie atrybutem aktora, ale autonomicznym przedmiotem. Wiele eksponatów przyporządkowanych do tej kategorii można zobaczyć na wirtualnych wystawach WMM.

Tadeusz Kantor w swoich teatralnych przedsięwzięciach często wykorzystywał manekiny. Na portalu WMM umieszczone są ich zdigitalizowane odpowiedniki: Manekin Pedla (wizerunek Kazimierza Mikulskiego, Umarła klasa, 1975), Goplana i Elfy (Balladyna, 1943), Rowerek/Manekin dziecka na rowerku, (Umarła klasa, 1975). Użycie takich rekwizytów artysta motywował poszukiwaniem przeciwwagi dla życia ucieleśnianego przez aktorów. Twierdził, że najpełniejsze przedstawienie życia jest możliwe jedynie poprzez skontrastowanie ze śmiercią.

Prócz wymienionych obiektów w WMM znajdują się również m.in: Dzieci w wózku na śmieci (W małym dworku, 1961), Kołyska mechaniczna (Umarła klasa, 1975), Łódź Charona (Nigdy tu już nie powrócę, 1988), Pręgierze postaci (Niech sczezną artyści, 1985), Rysunek sceny ze sztuki Wielopole, Wielopole autorstwa Tadeusza Kantora, Trąba Sądu Ostatecznego (Gdzie są niegdysiejsze śniegi, 1979), Trumna (Nigdy tu już nie powrócę, 1988), Wózeczek – prototyp (Niech sczezną artyści, 1985) oraz Zlew (Nigdy tu już nie powrócę, 1988).

Proces digitalizacji eksponatów związanych z twórczością Tadeusza Kantora, ze względu na rozmiary obiektów, był wyzwaniem dla Regionalnej Pracowni Digitalizacji. Do czasu aż zostanie otwarta siedziba Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, wirtualna ekspozycja WMM to jedyne miejsce, gdzie można oglądać spuściznę Tadeusza Kantora.

***

„Wirtualne Muzea Małopolski” to innowacyjny projekt, realizowany w partnerstwie przez Departament Rozwoju Gospodarczego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego – Lidera projektu, i Małopolski Instytut Kultury – Partnera i głównego realizatora projektu, w porozumieniu z 35 małopolskimi muzeami. Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013 oraz budżetu Województwa Małopolskiego.