Przełomowy dokument w sprawie zbrodni katyńskiej

Profesor Natalia Lebiediewa, członkini Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych, odnalazła nieznany dotychczas dokument, który jest niezwykle wartościowy w sprawie zbrodni katyńskiej. Jest to list Ławrientija Berii oraz Nikity Chruszczowa do Stalina, w którym obydwaj działacze komunistyczni informują przywódcę o planowanym wywiezieniu do Kazachstanu od 22 do 25 tysięcy polskich rodzin (co daje ok. 60 tysięcy osób) jeńców wojennych, którzy zostali skazani na rozstrzelanie. Wymieniają również profesje osób, które podlegają karze osadzenia w łagrach pod pretekstem obrony pogranicza Ukrainy i Białorusi. Dokument opublikowała jako pierwsza Nowaja Gazieta. 

List numer 793/b odnaleziony w Rosyjskim Archiwum Państwowym, fot. Nowaja Gazieta

Ściśle tajny list datowany jest na 29 lutego 1940 roku i opatrzony numerem 793/b. Dotyczy wywózek polskich rodzin do łagrów w północnym Kazachstanie. Jak podkreśla Nowaja Gazieta, ów nowo odnaleziony list pozwoli także na uściślenie, kiedy po raz pierwszy sformułowano na piśmie decyzję o straceniu jeńców polskich oraz wywiezieniu ich rodzin. List ma też przełomowe znaczenie dla obalenia linii obrony tych, którzy zaprzeczali faktom zbrodni katyńskiej i zamieszania w nią władz stalinowskich - dotychczasowo znany list Berii do Stalina na temat internowań i rozstrzelań, opatrzony numerem 794/b, nie posiada daty, lecz zaledwie określenie miesiąca („marzec”). Stanowiło to dla stalinowców pretekst do odmowy uznania jego autentyczności. Obecnie odnaleziony list jest już dokładnie datowany i wyraźnie stwierdza zbrodnicze decyzje, stanowi więc niepodważalny dowód.

Czego zatem dowodzi znalezisko? Otóż wiadomo dzięki numerowi nowo odnalezionego listu (793/b), że niedatowany list z marca (794/b) musiał być napisany nie wcześniej niż 29 lutego. Kolejne, znane już listy numer 795/b i 796/b pochodzą również z 29 lutego. Listy o obydwu sprawach - czyli rozstrzelaniu oficerów oraz wywózce osób z ich rodzin - zostały najprawdopodobniej napisane tego samego dnia. Ostatnia decyzja o rozstrzelaniu oficerów polskich zapadła nie wcześniej niż 3 marca 1940 roku, prawdopodobnie zaś 5 marca. Jak dowodzi Nowaja Gazieta, proces podejmowania decyzji w tej sprawie można teraz ograniczyć w terminie od 20 lutego do 5 marca 1940 roku. Decyzja o wywiezieniu Polaków z Kresów została zaś uchwalona 2 marca.

W liście nr. 793/b Beria argumentował także, dlaczego unieszkodliwienie Polaków z Kresów jest nieodzowne. Jego zdaniem jest to ludność, która jest skłonna do zaangażowania się w walkę z sowieckim reżimem. Należy zatem zabezpieczyć pogranicze ukraińskie i białoruskie. Odnaleziony list podaje również nazwiska osób odpowiedzialnych za wywiezienia - są to Mierkułow, Beria, Basztakow i Kobulow.

Siódmy marca to dzień, w którym Beria wprowadził w życie postanowienia zapisane w listach. Wydał mianowicie rozkaz Ukraińskiej SRR i Białoruskiej SRR przygotowania do deportacji do północnego Kazachstanu od 22 do 25 tysięcy polskich rodzin1 osób skazanych na rozstrzelanie. Jest to właśnie to wydarzenie, które Beria i Chruszczow zapowiadają w liście z 29 lutego.

Natalia Lebiediewa podkreśla, że osoby wywiezione zastały w obozach straszne warunki, uniemożliwiające normalne przetrwanie. Wiele z nich straciło życie z powodu niedożywienia i głodu.

Odnaleziony list świadczy także o jednym, o czym przypomina prof. Materski, badacz zbrodni katyńskiej - warto nadal poszukiwać dokumentów o tych wydarzeniach. Mimo, że głośno mówi się o tym, że nie istnieje już „białoruska lista katyńska”, być może w rzeczywistości i ona czeka tylko na swojego odkrywcę?

Źródła: Когда решили ликвидировать 22 тысячи поляков; Znaleziono nowy dokument w sprawie zbrodni katyńskiej. To list Berii i Chruszczowa do Stalina; Rosja: Ujawniono nowy dokument w sprawie zbrodni katyńskiej.

1. według portalu Nowaja Gazieta, co daje ok. 60 tys. ludzi. Gazeta Wyborcza podała, że chodzi o 22-25 tys. członków rodzin. [↩]