„Jan II Żagański. Niespokojny książę. Sojusznik króla husyty (16 VI 1433 - 22 IX 1504)” - B. Techmańska - recenzja

Seria wydawnictwa Avalon o polskich władcach liczy już sobie sporą ilość tomów. Ciągle pojawiają się nowe, jednak nie wszystkie powstały niedawno. Tak jest z książka Barbary Techmańskiej Jan II Żagański, która powstała w oparciu o rozprawę doktorską napisaną kilkanaście lat temu. Teraz, uzupełniona o najnowsze ustalenia, trafia ponownie do rąk czytelników.

Autorka zmieniła swoje zainteresowania badawcze. Teraz zajmuje się dydaktyką historii i powojennymi dziejami Śląska, a recenzowana książka powstała w okresie badań skoncentrowanych na średniowieczu. Obecnie dr Techmańska jest pracownikiem Uniwersytetu Wrocławskiego.

Bohaterem książki jest książę, którego też czasem nazywa się Janem Szalonym (a w pewnym okresie także Janem Bez Ziemi). Zasłynął on jako jeden z tych Piastów, o których można powiedzieć, że charakteryzowali się niespokojnym usposobieniem. W pamięci potomnych utrwaliło się między innymi to, iż kazał zamknąć swojego brata w wieży, a potem go zagłodził. Recenzowana książka wyjaśnia między innymi tę sprawę. Źródeł nie jest dużo, jednak autorka starała się uzyskać z nich jak najwięcej faktów.

Prace wchodzące w skład serii Avalonu charakteryzują się bardzo klarownym układem. Wynika to najczęściej z tego, że pierwotnie powstawały one jako rozprawy magisterskie, doktorskie czy habilitacyjne, a te wymagają pewnych standardów. Stąd znajdziemy w biografii księcia żagańskiego tak charakterystyczne rozdziały, jak zarys dziejów księstwa, opis otoczenia i rodziny, politykę wewnętrzną oraz chronologicznie podzielone na etapy życie i działalność.

Nie mamy tutaj do czynienia z opracowaniem obszernym. Autorka w sposób ścisły i zwarty opisała poszczególne zagadnienia. Nie ma tutaj też miejsca na żadne oceny czy dygresje. Jest za to pełen aparat naukowy - bardzo obszerne przypisy, nie tylko źródłowe, bibliografia, indeksy. Dodatkowo zamieszczono także ilustracje. Kilka ciekawych, choć niewiele wnoszących oraz bardzo przydatne mapy, tabele i drzewo genealogiczne. W tym ostatnim znajduje się jednak pewien mały błąd, który jednak sprawia, że całe drzewo może być źle odczytane. Przedstawiono w nim bowiem, że ojciec Jana II Jan I jest synem Jadwigi (skądinąd jednej z żon Kazimierza Wielkiego), a nie, jak być powinno, jej brata Henryka VIII. Przestawienie jednej małej kreski w takim miejscu wszystko pomieszało.

Jan II Żagański Barbary Techmańskiej to podstawowa monografia dotycząca tego księcia. Trudno spodziewać się, żeby powstały książki, które wniosłyby dużo nowości do dotychczasowych ustaleń. Mogłyby oczywiście pojawić się opracowania, które ujmowałyby postać żagańskiego księcia z innej perspektywy, np. prace porównawcze. W recenzowanej książce brakuje być może szerszego tła politycznego czy gospodarczego. Na temat epoki, w której żył bohater znajdziemy tylko informacje dotyczące bezpośrednio jego albo ludzi z nim związanych.

W opisywanym okresie bardzo dużo działo się na obszarze księstw śląskich i państw ościennych. W Czechach i na Węgrzech toczyły się wojny domowe, zmieniali się monarchowie, a w to wszystko wmieszani byli też Habsburgowie, Polska czy Brandenburgia. W takiej sytuacji musiał się odnaleźć Jan Żagański, który jest na kartach recenzowanego opracowania przedstawiony jako dobry gospodarz i sprawny gracz polityczny, potrafiący dostosować się do zmieniających realiów i mądrze wybierać sojuszników.

Wszystkie pozycje z tej serii Avalonu powinny cieszyć się zainteresowaniem. Także z książką Jan II Żagański, choć traktuje o postaci względnie mało znanej, musi być tak samo. Jest to dobrze i z naukową rzetelnością opracowany kawałek historii. Brakuje tutaj jedynie czegoś więcej, jednak nie może być to zarzutem, zwłaszcza że autorka już nie zajmuje się tą tematyką, nie zajmuje się nawet średniowieczem, więc trudno byłoby się spodziewać, żeby dopisywała jakieś dodatkowe rozdziały do swojej rozprawy doktorskiej. Cieszmy się, że takie monografie wychodzą, bo ród Piastów miał w swoich szeregach naprawdę warte zainteresowania osoby, o których powszechna wiedza jest nieduża.

Plus minus:
Na plus:
+ solidne wydane;
+ podstawowe źródło wiedzy o żagańskim księciu;
+ przydatne mapy, drzewo genealogiczne i tabele;
+ bogate przypisy i bibliografia;
+ rzetelna praca naukowa;
+ klarowny układ pracy.
Na minus:
- błąd w drzewie genealogicznym;
- brak szerszego tła politycznego, gospodarczego i kulturowego.

Tytuł: Jan II Żagański. Niespokojny książę. Sojusznik króla husyty (16 VI 1435 - 22 IX 1504)
Autor: Barbara Techmańska
Wydanie: 2014
Wydawca: AVALON
ISBN: 978-83-7730-129-6
Stron: 160
Oprawa: twarda, miękka
Cena: twarda ok. 39 zł, miękka ok. 19 zł
Ocena recenzenta: 7/10