Cudowna roślina Apollona- Silphium


Po raz pierwszy dowiadujemy się o istnieniu tej mitycznej rośliny około 631 r. p.n.e, kiedy to Cyrenajka (założona przez kolonistów) zaczyna prowadzić intensywną wymianę handlową. Prócz podstawowych towarów eksportowych (takich jak wełna czy skóry wołowe) kupcy sprzedają roślinę boga Apollona- Silphium.

Silphium ukazane na greckiej monecie z Kyrene

Silphium ukazane na greckiej monecie z Kyrene

Powszechnie uważana była za wyborne warzywo i doskonałą paszę, lecz jej żywica była traktowana jak remedium. Stosowana była między innymi na kaszel, ból gardła czy dolegliwości reumatyczne. Polecana także jako lek na wiele chorób. Jej popularność przyczyniła się do prawdopodobnie całkowitego zniknięcia ze świata roślin w pierwszych dziesięcioleciach naszej ery.

Grecy wierzyli, że silphium, który porastał wąską strefę przybrzeżną dzisiejszej Libii, był darem od boga Apollona. Pojawił się podobno tuż po intensywnych opadach deszczu, które nawiedziły ten rejon w VIII wieku p.n.e.„Wartość rośliny mierzona była wagą srebra a sprzedaż prowadzona była na skalę masową, co stanowiło silną podstawę ekonomii miasta”1. Ostatecznie handel rośliną stał się królewskim monopolem. „Mimo istnienia wielu starożytnych źródeł pisanych, zawierających opisy rośliny oraz jej licznych przedstawień ikonograficznych, nie udało się jednoznacznie zakwalifikować jej przynależności gatunkowej”2.

Dla poznania właściwości silphium najbardziej właściwe wydają się być starożytne źródła pisane, datowane na VI-II wiek p.n.e., które powstały jeszcze w czasie kiedy silphium porastało ówczesne tereny starożytnej Cyrene. Opisy rośliny pojawiają się u Hipokratesa i Arystotelesa. Ten pierwszy poleca roślinę, jako środek przeczyszczający, lek na gorączkę, ból brzucha, czy remedium przy wypadnięciu odbytu. Wskazywał także jego użycie, jako pessarium przy dolegliwościach dróg rodnych (np. w celu ułatwienia wydalenia łożyska). Później opisy silphium pojawiają się u Strabona, który uważał, że roślina pomaga przy leczeniu czwartaczki, kaszlu spowodowanego owrzodzeniem gardła, paraliżu języka oraz celiakii, z kolei zaś Scribonius Largus polecał ją przy leczeniu anginy. Silphium jest szeroko opisywana przez Pliniusza Starszego i nazywana przez niego jednym z najcenniejszych darów natury. Według A. Drozd-Lipińskiej oraz K. Łuczaka: „Silphium miało zastosowanie przy czwartaczce, bólu tchawicy, anginie, tężcu, padaczce, ischiasie i lumbago, w różnych chorobach skóry -  w tym także przy wypadaniu włosów, do usuwania wybroczyn, kurzajek, zrogowaceń i świerzbie. Sugerowano, że jest to nie tylko doskonały środek moczopędny, a także świetne antidotum na trucizny (węży, skorpionów czy zatrutej broni)”3. Zalecano wykorzystanie rośliny do wywołania miesiączki i poronień, co spowodowało, że w późniejszej literaturze spekulowano, iż silphium mogło być wykorzystywane jako środek antykoncepcyjny4.

Według przekazu Pliniusza, ostatni znaleziony w naturze egzemplarz tej rośliny przekazany został cesarzowi Neronowi5. Pod koniec I wieku n.e. kiedy Cyrene przeszła pod rzymskie panowanie, na monetach brak już przedstawień silphium. Wydaje się, że mogło ono jeszcze przed czasami Piliniusza zostać wyparte przez inną roślinę z rodziny selerowatych, o dużo mniej przyjemnym, gryzącym zapachu6.

Do dziś tak naprawdę nie ma pewności, że silphium faktycznie całkowicie wymarło. Botanicy niekiedy sugerują, że silphium można próbować identyfikować z rośliną z rodziny baldaszkowatych, noszącą nazwę Ferula Tingitana, a rosnącą w Libanie, Trypolisie i Palestynie, bardzo rozpowszechnioną w Maroku, lecz dziś bardzo rzadką w Cyrene7. Roślina ta bardzo szybko stała się popularna na obszarze całego basenu Morza Śródziemnego, przez co jej cena bardzo szybko wzrosła8. Jeżeli wierzyć informacjom zawartym w źródłach pisanych i „właściwe” silphium rzeczywiście rosło tylko i wyłącznie na terenie ówczesnej Cyrene, to możemy przypuszczać, iż jego popularność przyczyniła się prawdopodobnie do całkowitego wyginięcia.

  1. A. Drozd-Lipińska, K. Łuczak, Silphium – cudowny lek od Apollona dla starożytnego miasta Cyrene, [w:] Czystość i brud. Higiena w starożytności, Bydgoszcz 2013, s. 299. []
  2. Ibidem, s. 300. []
  3. Ibidem, s. 306. []
  4. Z. Jaworowski, ”Aborcja w czasach Chrystusa”, Racjonalista.pl http://www.racjonalista.pl/kk.php/q,en/k,0/d,259/s,5494#_f1 [dostęp online:02/06/2015] []
  5. http://interia360.pl/ciekawostki/artykul/zloto-cyrenajki,31565 [dostęp online:02/06/2015] []
  6. M. Clemens,” Silphium, the ancient contraceptive herb driven extinction”, Ancient Origins, http://www.ancient-origins.net/artifacts-ancient-technology/silphium-ancient-contraceptive-herb-driven-extinction-002268 [dostęp online:02/06/2015] []
  7. K. Spalik, ”Smutna i pouczająca opowieść o silphium”, Wiedza i Życie, 03/2007 http://www.wiz.pl/8,127.html [dostęp online:02/06/2015] []
  8. T. V. Buttrey, „The Coins and the Cult„, Expedition magazine vol. 34, Nos. 1–2 „Special Issue: Gifts to the Goddesses—Cyrene’s Sanctuary of Demeter and Persephone”, Spring–Summer 1992 http://www.penn.museum/documents/publications/expedition/PDFs/34-1-2/Buttrey.pdf [dostęp online:02/06/2015] []

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.

Zostaw własny komentarz