„Nic bez Boga, nic wbrew Tradycji. Kosmowizja polityczna tradycjonalizmu karlistowskiego w Hiszpanii” – J. Bartyzel – recenzja

Karliści hiszpańscy są w Polsce mało znanym ruchem i doktryną kontrrewolucyjną. Ich wierność Bogu, Ojczyźnie, Wartościom Realnym i Królowi, niewzruszona od 1833 r., a także zbudowana wokół niej kosmowizja polityczna, są bardzo ciekawym zjawiskiem. Co więcej, pomimo wielu zawirowań dziejowych, karliści pozostają w swoim antydemokratycznym nastawieniu głęboko niewzruszeni. Dzięki pracy prof. Jacka Bartyzela ten frapujący ruch może poznać także polski czytelnik.

O karlizmie jako efekcie wydanej w 1830 r. Sankcji Pragmatycznej, znoszącej dotychczasowy zwyczaj dziedziczenia w dynastii Burbonów tylko po linii męskiej, słyszy się okazjonalnie podczas wykładów na studiach. Nikt jednak w Polsce nie zadał sobie nigdy trudu, by przybliżyć całość. Nie tylko założeń i genezy ruchu karlistowskiego, ale przede wszystkim wykształconej przez niego kosmowizji politycznej. Dzięki mrówczej pracy prof. Jacka Bartyzela i jego kilkuletnim studiom nad karlizmem czytelnik otrzymuje do rąk dzieło niezwykłe.

Można by zarzucić książce, że jest zbyt naukowa, hermetyczna i niedostosowana do różnego poziomu czytelników. Spójrzmy jednak prawdzie w oczy: czy statystyczny czytelnik zainteresowałby się doktryną kontrrewolucyjną, antynowoczesną i antydemokratyczną? W czasach, gdy właściwe znaczenie słowa „konserwatyzm” pozostało już tylko w słowniku Kopalińskiego? Zdecydowanie nie. Dlatego też wybrana forma ahistorycznego (pomija bowiem karlizm w zamorskich krajach hiszpańskojęzycznych) traktatu o metafizycznej i metapolitycznej myśli karlistów jest jedynym i słusznym wyborem. Być może przez to brniemy w elitarność myśli, ale czegóż innego niż owej elitarności możemy spodziewać się po tak wybitnym badaczu i doprawdy imponującemu wykorzystaniu źródeł?

Całość książki podzielona jest na dwie części, które poprzedza wprowadzenie o narodzinach karlizmu (na podkładzie wspomnianej już sankcji pragmatycznej). W pierwszej części pracy czytelnik może zapoznać się z syntezą karlistowskiej idei politycznej i sposobu myślenia. Ów sposób myślenia nie tylko przeciwstawia się każdej formie modernizmu, ale wyodrębnia się także od konserwatyzmu. Nie zabraknie tu również konfrontacji karlizmu z nowożytnym europeizmem. Część druga składa się z sześciu studiów, w których autor analizuje socjologię karlizmu, wizję regionalizmu de Melli, karlistowską filozofię wolności konkretnych (bardzo frapującą), karlistowską ewaluację ideologii i systemów totalitarnych (wszelkich mutacji faszystowskich), relacje karliści-państwo frankistowskie (na przykładzie F. Eliasa de Tejady), a w końcu ideę Społecznego Panowania Chrystusa w karlistowskiej wizji porządku politycznego. Całość kończą dwa przekłady (autorstwa Jacka Bartyzela): Ideario Wspólnoty Tradycjonalistycznej (swoisty karlistowski brewiarz) oraz artykuł o legitymizmie prof. Miguela Ayuso Torresa.

Warto zwrócić uwagę także na wykorzystane przez autora źródła. Doprawdy imponujący jest zestaw przedstawiony w bibliografii. Jakże rzadko teraz zdarza się, aby ktokolwiek przywiązywał aż taką wagę do wykorzystania choćby najmniejszych skrawków wiedzy traktujących o danym zagadnieniu.

Książka Nic bez Boga, nic wbrew Tradycji. Kosmowizja polityczna tradycjonalizmu karlistowskiego w Hiszpanii zdecydowanie nie jest pozycją dla każdego. Nie da się jej po prostu przeczytać, ją trzeba studiować. Nie tylko po to, żeby zrozumieć jej treść, ale także by pojąć niezwykłość kosmowizji karlistów. Choć jest to pozycja trudna, winien przeczytać ją każdy, kto mieni się być konserwatystą.

Plus/minus:

Na plus:

+ wykorzystana bibliografia

+ dogłębnie przebadany temat

+ dołączone przekłady

Na minus:

- brak

Tytuł: Nic bez Boga, nic wbrew Tradycji. Kosmowizja polityczna tradycjonalizmu karlistowskiego w Hiszpanii

Autor: Jacek Bartyzel

Wydawnictwo: von Borowiecky

Rok wydania: 2015

ISBN: 978-83-60748-73-2

Liczba stron: 400

Oprawa: twarda

Cena: 59,90 zł

Ocena recenzenta: 10/10