„Wołyń. Wspomnienia ocalałych. Tom I” - M. A. Koprowski - recenzja

Lipiec tego roku to odpowiedni moment na zainteresowanie się tematyką „polskich Kresów„, siłą wyrwanych z naszych granic przez zwycięskie mocarstwa po zakończeniu II wojny światowej. To także dobry czas na zainteresowanie się tragicznymi wydarzeniami na Wołyniu w czasie wojny. 11 lipca przypadała rocznica tzw. „krwawej niedzieli„, podczas której Ukraińcy w około 150 miejscowościach Wołynia wymordowali kilka tysięcy Polaków. 22 lipca 2016 r. Sejm RP przyjął uchwałę, w której ustanowił 11 lipca Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II RP, nazywając nareszcie ukraińskie mordy bez politycznej poprawności ”ludobójstwem”.  

To jeszcze nie koniec przypominania Polakom o Rzezi Wołyńskiej i tragicznych wydarzeniach na Kresach. W tym roku ukończono zdjęcia do fabularnego filmu „Wołyń” w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego, powstałego na podstawie opowiadań Stanisława Srokowskiego. Według zapowiedzi twórców, premiera filmu planowana jest na październik bieżącego roku. W temat odświeżania zapomnianych wydarzeń i odkrywania śladów polskich wsi, których mieszkańców eksterminowano przed laty, znakomicie wpisuje się opublikowany w tym czasie pierwszy tom książki Marka Koprowskiego pt. Wołyń. Wspomnienia ocalałych wydanej nakładem Wydawnictwa Replika.

Marek A. Koprowski to polski pisarz, dziennikarz, historyk i podróżnik specjalizujący się w problematyce wschodniej i w opisywaniu losów Polaków na Wschodzie. Plonem jego wielokrotnych podróży po krajach byłego ZSRR są tysiące artykułów i ponad 20 książek. Jest autorem m. in. prac: Za Bajkałem, Przez stepy Kazachstanu, Wołynia dzień dzisiejszy, Inna Ukraina. Zakarpacie  i Po obu stronach Uralu. Marek A. Koprowski jest także autorem prac o Żołnierzach Wyklętych i o Polakach na Zaolziu. Autor recenzowanej pozycji książkowej napisał także wielotomową pracę o Wołyniu. Za serię Wołyń. Epopeja polskich losów 1939-2013 otrzymał Nagrodę im. O. Haleckiego w kategorii „Najlepszej książki popularnonaukowej poświęconej historii Polski w XX wieku„ w głosowaniu czytelników. Nagroda ta przyznawana jest rokrocznie przez IPN, TVP i Polskie Radio. M. A. Koprowski jest również laureatem nagrody „Polcul – Jerzy Bonicki Foundation„ za działalność na rzecz utrzymania kultury polskiej na Wschodzie. Autor to niestrudzony tropiciel wciąż istniejących śladów polskości na dawnych Kresach II RP oraz – jak napisano o nim w tygodniku „Do Rzeczy” – to jeden ”z najciekawszych polskich popularyzatorów historii”.

To prawda. W recenzowanej książce Marek A. Koprowski oddaje głos swoim bohaterom. To oni opowiadają o makabrycznych zbrodniach ukraińskich siepaczy z UPA. Świadczą o bezduszności i krwawych rządzach morderców, ale też o wielkim sercu Polaków oraz nielicznych Ukraińców, którzy pomagali uratowanym. Mówią o walce, jaką Polacy musieli podjąć, aby przeżyć. O tworzących się oddziałach samoobrony, o pomocy udzielanej ze strony – paradoksalnie wrogów polskości - wojsk niemieckich, sowieckiej partyzantki, a nawet NKWD. Bohaterowie książki wspominają swoje spokojne przedwojenne życie na Kresach, bez żadnych konfliktów narodowościowych. Opowiadają o początku wojny, coraz to innych okupantach tych ziem, o rodzącym się nacjonalizmie ukraińskim i początkach makabrycznych rzezi urządzanych na Polakach tylko dlatego, że byli Polakami. Osoby przedstawione na kartach książki wspominają swój szlak bojowy w zgrupowaniu „Garda” 27 Wołyńskiej DP AK czy krwawe walki stoczone z Ukraińcami w obronie Przebraża. Często Wołynianie zmuszeni zostali siłą perswazji, ale też okolicznościami, do wstąpienia do armii gen. Berlinga, która przyszła z Sowietami ze wschodu. Bohaterowie opowiadają też o swoim powojennym życiu, karierach w zawodach cywilnych, prześladowaniu w LWP za akowską przeszłość, kultywowaniu pamięci ofiar ukraińskiego barbarzyństwa.

Wołyń. Wspomnienia ocalałych to wspaniała lektura, podczas czytania której Czytelnikowi nie grozi znużenie. Język narracji, barwny, kresowy świat i dramatyczne przeżycia bohaterów sprawiają, że ich historie chłonie się z pasją i zaciekawieniem. Wysoko należy ocenić stronę redakcyjną pracy, jak również  wydanie książki, w którym kartki zostały zszyte i oprawione w twardą okładkę z obwolutą. Uzupełnieniem 14 rozdziałów jest indeks oraz wkładki ze zdjęciami.

Po lekturze nasuwa mi się właściwie tylko jedna uwaga. Zauważyłem, że autorzy wspomnień i tytuły rozdziałów przedstawione w recenzowanej pozycji pokrywają się z rozdziałami zaprezentowanymi już poprzednio w pracach M. Koprowskiego: Wołyń. Epopeja polskich losów 1939-2013. Akt I i II. Dla Czytelników spodziewających się czegoś nowego to może być mylące, że aktualnie pod innym tytułem otrzymują wydane już wcześniej teksty autora.

Podsumowując, najnowsza książka M. Koprowskiego znakomicie wpisuje się w ogólnopolską akcję odkłamywania historii i śledzenia jej oczami świadków wydarzeń. To znakomita praca, po którą powinni sięgnąć Czytelnicy zainteresowani losami Polaków w czasie II wojny światowej, ludobójstwem na Wołyniu i prawdą tamtych czasów.

Polecam.

Plus/minus:

 Na plus:

+ temat książki: losy Wołynian na tle II wojny światowej

+ prawdziwe, dramatyczne i często nieznane historie opowiedziane przez świadków

+ przedstawienie walk z Ukraińcami oraz szlaku bojowego 27 Wołyńskiej DP AK

+ wartość merytoryczna pracy - książka jako źródło historyczne

+ styl autora i staranne, estetyczne wydanie

Na minus:

- pod nowym tytułem wykorzystano historie z wcześniejszych prac

Tytuł: Wołyń. Wspomnienia ocalałych. Tom I

Autor: Marek A. Koprowski

Wydawca: Replika

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-7674-533-6

Strony: 430

Oprawa: twarda z obwolutą

Cena: 49,90 zł

Ocena recenzenta: 8/10

^{Korekta: Joanna Maciejewska}