„Dziewczyny wyklęte 2” - Sz. Nowak - recenzja

„Mam jednak nadzieję, że kiedyś skończy się to nasze tułacze życie, a wtedy naprawdę będziemy mogli się wszyscy weselić w wolnej Ojczyźnie. I to chyba już niedługo...” Druga część niecodziennej biografii dziewczyn wyklętych autorstwa Szymona Nowaka napisana jest podobnie do pierwszej. Bohaterkami są kobiety, a w zasadzie młode dziewczyny, które, bardziej lub mniej, zapisały się w historii naszej Ojczyzny. Wszystkim jednak, pomimo różnic pochodzenia, wieku, miejsca zamieszkania, przyświecał jeden cel: wolna Ojczyzna i walka o nią.

Nie wszystkie walczyły dosłownie z bronią w ręku, niektóre z opisanych dawały świadectwo swojej niezłomności i odwagi w katowniach UB, podczas rewizji, przesłuchań. Z drobnych, słabych i wychudzonych dziewczyn wychodziły odważne, mężne, silne kobiety, które potrafiły wytrzymać najbardziej wyszukane tortury, aby tylko nie wydać „chłopców z lasu”. Broniły tajemnic swoich ojców, mężów, narzeczonych, braci, kolegów. Często opisane w książce tytułowe dziewczyny wyklęte były łączniczkami, zajmowały się dowożeniem broni, opatrywaniem rannych, a więc nie walką taką, jak ich koledzy z oddziału, lecz często niewidoczną, a bardzo znaczącą pracą na zapleczu głównych akcji. Młode, piękne, niedoświadczone życiowo, a już musiały stanąć przed tak wielkimi wyzwaniami. Potrafiły dzielnie odnaleźć się w tej zawierusze wojennej.

Można pokusić się o stwierdzenie, że w pierwszej części książki Szymona Nowaka opisane są wyklęte bardziej znane, takiej jak:  Danuta Siedzikówna ps. „Inka„, Janina Żubryd z d. Praczyńska, ps. „Jasiek„, czy Lidka Lwow ps. „Lala”. W drugiej części, opisane są historie dziewcząt i młodych kobiet, wśród których niektóre nie walczyły, nie miały wielkiego kontaktu z partyzantami, zostały zatrzymane i przesłuchiwane, gdyż w ich domu znajdowała się przykładowo baza, punkt kontaktowy lub w konspiracji byli ich ojcowie, bracia. Tak było w przypadku ”Małej Danki” (Danuta Osińska), która została pochwycona niedługo po zaprzysiężeniu, a było to już po zakończeniu wojny.  Jej odwagi i nieugiętości podczas przesłuchania nie powstydziłby się jednak niejeden  żołnierz.

Autor stosuje różne formy narracji, przez co książkę czyta się bardzo dobrze i jest to ciekawe urozmaicenie. Niektóre historie opisane są podobnie jak w pierwszej części jako opowiadanie z dialogami. Naprzemiennie fragmenty leśnego  z relacjami świadków oraz z opisami uwięzienia. Inne historie zapisane są w formie raportów z przesłuchań czy pamiętników. Są też fragmenty listów. Te są szczególnie cenne, gdyż prezentują bezpośrednie relacje, opis sytuacji i uczuć samych bohaterek oraz osób z nimi związanych. Autor bardzo płynnie przechodzi po tych odmiennych formach zapisu.

Szymon Nowak zrobił wszystko, aby książkę czytało się, pomimo trudnej i smutnej tematyki, nie jak podręcznik do historii, ale jak dobrą powieść historyczną. Lekki język, barwne opisy ułatwiają czytelnikowi odbiór nawet bardzo szczegółowych i fachowych fragmentów (przykładowo nazw i miejsc zgrupowań, pseudonimów itp.). Książka staje się bliska współczesnemu czytelnikowi, dla którego na szczęście opisywane realia są obce.

Lektura jest bogato ilustrowana. Zawiera niepublikowane wcześniej fotografie. Pochodzą one z prywatnych archiwów rodzin bohaterek lub z archiwów państwowych. Wszystkie zdjęcia są dokładnie podpisane. Warto też wspomnieć o bogatej bibliografii, która zachęca do dalszych poszukiwań informacji o dziewczynach wyklętych.

Pomimo tych wszystkich zalet, odnosi się wrażenie, że jest coś w powiedzeniu, że to co pierwsze jest najlepsze. Pierwsza część Dziewczyn wyklętych jest lepsza, wydaje się bardziej wciągająca i z polotem. Czytając drugą część ma się wrażanie, że już gdzieś to czytaliśmy. Historie są do siebie podobne. Oczywiście niewątpliwie każdy, kogo dotknęły działania wojenne przeżył traumę, niejednokrotnie wielką tragedię. Na pewno każda z nich jest na swój sposób wyjątkowa i warta opisania. Nie można tego odbierać ani umniejszać, lecz czytając niektóre historie ma się wrażenie, że są opisane trochę na siłę, aby znalazło się tu tych szesnaście wyjątkowych młodych kobiet. Być może autorowi przyświecał zamysł, aby opisać nawet te, wydawałoby się mało znaczące historie  młodych bohaterek? Niemniej zachęcam jednak do przeczytania, uzupełnienia pierwszej części, warto przecież poznawać losy tych niejednokrotnie anonimowych bohaterek.

Plus/minus:

Na plus:

+ oryginalne ujęcie tematu

+różne formy narracji

+ prosty i czytelny język

+ fabuła beletryzowana

+ zdjęcia archiwalne

Na minus:

- wrażenie powtarzalności

Tytuł: Dziewczyny Wyklęte 2

Autor: Szymon Nowak

Wydawca: Fronda

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-8079-058-2

Liczba stron: 554

Okładka: twarda

Cena: 44,90 zł

Ocena recenzenta: 9 /10

^{Korekta: Patrycja Grempka}