„SPQR. Historia starożytnego Rzymu” - M. Beard - recenzja


Po dobrze przyjętej książce pt. Pompeje. Życie rzymskiego miasta Dom Wydawniczy Rebis udostępnił polskim czytelnikom kolejną publikację autorstwa Mary Beard. Tym razem jest to praca poruszająca dużo szerszą tematykę, co sugeruje już sam tytuł – SPQR. Historia starożytnego Rzymu. Na pierwszy rzut oka jest to kolejne całościowe opracowanie dziejów starożytnego imperium, co jednak nie do końca odpowiada prawdzie...

Mary Beard jest angielską filolog klasyczną związaną z Uniwersytetem w Cambridge. Znana jest głównie jako popularyzatorka wiedzy o starożytnym Rzymie. W Polsce można ją było podziwiać m.in. w roli narratorki w serialu dokumentalnym Rzym – imperium bez granic. Znana jest też z książki dotyczącej starożytnych Pompejów, która zebrała wiele pozytywnych recenzji. Teraz do rąk dostajemy przekład jej najnowszego dzieła.

SPQR to oczywiście skrót od Senatus Populusque Romanus, czyli senat i lud rzymski. Taki tytuł doskonale oddaje charakter recenzowanej pracy, bowiem autorkę interesowały głównie te dwa elementy. Senat w szerszym sensie reprezentuje władzę, której zmieniającą się teorię i praktykę poznamy na kartach książki. Ważnym czynnikiem jest też lud, który walczy o kolejne prawa, a symbolicznym zakończeniem dzieła Mary Beard jest 212 r. n.e., w którym za sprawą tzw. Edyktu Karakalli wszyscy wolni mieszkańcy imperium zostali obdarowani obywatelstwem.

Jak więc widzimy, SPQR wcale nie opowiada całościowych dziejów Rzymu, bo kończy się wraz z początkiem III w. Nietypowy jest też początek, bowiem autorka swoją narrację zaczyna w 63 r. przed Chrystusem. Opisuje ona konflikt Cycerona z Katyliną, dostarczając nam przy tym pobieżnych informacji o charakterze państwa, jakim była republika rzymska. Do wszystkiego jeszcze wypadnie bowiem wrócić, ponieważ w kolejnym rozdziale autorka już zaczyna od założenia Rzymu.

W wędrówce przez kolejne stulecia trwania republiki i cesarstwa towarzyszą nam rzymscy historycy i pisarze. To na podstawie pism Cycerona, Tacyta, Pliniusza czy Salustiusza dowiadujemy się, jak ci światli ludzie chcieli, żeby ich państwo było widziane. Oczywiście autorka dodaje do tego pogłębiony krytyczny komentarz, przy okazji rozprawiając się z wieloma mitami i nieścisłościami narosłymi przez lata. Co ważne, zwraca uwagę na to, że historię pisali zwycięzcy i przedstawiali ją w sposób im odpowiadający. Stąd niektórzy wybielali albo oczerniali swoich poprzedników, dodawali ubiegłym wiekom splendoru lub opisywali je zgoła inaczej. Wszystko w zależności od potrzeb.

Tam, gdzie jest to możliwe, poznajemy też głos prostego ludu. Mary Beard z upodobaniem przytacza odkryte napisy na murach, nagrobkach czy w innych miejscach, które bez wątpienia są autorstwa starożytnych rzemieślników, kupców czy nawet ludzi zdecydowanie gorzej sytuowanych. Wbrew pozorom pozostało względnie sporo świadectw codziennego życia warstw uboższych.

Przemiany społeczne i polityczne są tym, co najważniejsze w recenzowanej książce. Dlatego dużo miejsca autorka poświęca kształtowaniu się ustroju republikańskiego, a także powstawaniu samego państwa rzymskiego, które musiało określić swoje stanowisko wobec podbitych ludów oraz sąsiednich organizmów państwowych. W okresie cesarskim nastąpiła pod tym względem stabilizacja. Szczegółowo opisane są jeszcze czasy i reformy Oktawiana Augusta, ale władcy w następnych dwóch stuleciach potraktowani są już bardzo pobieżnie. Nie znajdziemy więc opisów rządów poszczególnych cesarzy, a jedynie ogólną charakterystykę czasów panujących z tzw. dynastii julijsko-klaudyjskiej, Flawiuszów czy Antoninów.

Z pewnością SPQR to nie książka dla każdego. Prezentuje ona jednak w przystępny sposób historię starożytnego Rzymu w jego politycznych i społecznych aspektach. Nie uświadczymy tu jednak historii wojskowości, choć siłą rzeczy nie mogła być ona całkowicie pomijana. Trochę więcej jest na temat kultury, gospodarki czy religii, ale nie one są najważniejsze.

Splendoru publikacji dodaje forma jej wydania. Mamy wszystko to, z czego Dom Wydawniczy Rebis jest znany, czyli twardą oprawę oraz obwolutę. Wewnątrz publikacji znajdziemy wiele czarno-białych ilustracji, zdecydowanie mniej kolorowych i bardzo przydatne mapy.

Wydawca nie przesadził, podając w opisie, że książka jest świeżym spojrzeniem na rzymską historię. Znakomicie napisana sprawia, że czytelnik pochłania kolejne strony z entuzjazmem. Wydaje się, że zainteresowani historią starożytnego Rzymu powinni być usatysfakcjonowani pojawieniem się na polskim rynku takiej pozycji. Jej wartość podnoszą także częste odniesienia do najnowszych ustaleń historyków i archeologów. Wszak SPQR to dzieło, które w Polsce ukazało się niedługo po swojej angielskiej premierze.

 

Plus minus:

Na plus:
+ świeże spojrzenie na historię Rzymu

+ ciekawy, zajmujący sposób narracji

+ oparta na najnowszych badaniach

+ solidne wydanie

+ pomocne ilustracje, mapy

Na minus:
- nie ujmuje całej historii starożytnego Rzymu

- niektóre zagadnienia potraktowanie tylko pobieżnie

 

Tytuł: SPQR. Historia starożytnego Rzymu
Autor: Mary Beard
Wydawca: Dom Wydawniczy REBIS

Rok wydania: 2016
ISBN: 978-83-8062-014-8
Liczba stron: 560
Okładka: twarda z obwolutą
Cena: 59,90 zł
Ocena recenzenta: 9/10

 

Redakcja merytoryczna: Marcin Tunak

Korekta: Aleksandra Czyż

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.

Zostaw własny komentarz