„Kostiuchnówka 1916” – T. Dudek – recenzja

Sto jeden lat po krwawych walkach pod Kostiuchnówką, w ramach znanej serii Historyczne Bitwy, ukazała się poświęcona im monografia autorstwa Tomasza Dudka. Publikacje spod znaku „HB” mają swoje wzloty i upadki, dlatego, biorąc do ręki książkę z biegnącymi do kontrataku legionistami na okładce, spodziewałem się wszystkiego.

Podczas kartkowania książki Tomasza Dudka okazało się, że bibliografia jest całkiem spora, zawiera archiwalia i niepublikowane opracowania, a mapy, choć czarno-białe, są bardzo czytelne. Dobre wrażenie zepsuła nieco literówka w nazwisku korektorki (sic!), ale jak się okazało, była to jedna z nielicznych, jakie wychwyciłem w tekście.

Książka Tomasza Dudka składa się z sześciu rozdziałów: Front wschodni w II połowie 1914 i pierwszej połowie 1915 roku, Walki oddziałów legionowych na Wołyniu pod koniec 1915 roku i w pierwszej połowie roku następnego, Początek 4 lipca 1916 roku, 5 lipca 1916 roku – Decydująca faza bitwy, W walkach odwrotowych za Stochód (6–8 lipca 1916) oraz standardowych Wstępu i Zakończenia, a także Wykazu skrótów i skrótowców. Miłą niespodzianką są indeksy – osób i geograficzny – których zabrakło w zdecydowanej większości książek z serii Historyczne Bitwy. Podział treści jest jak najbardziej prawidłowy – dobrze zarysowane tło wraz ze szczegółowym opisem tytułowej bitwy.

Książka zawiera cztery czarno-białe mapy: Ugrupowanie obronne i rozbudowa pozycji Legionów Polskich 4 VII 1916 r., Biwa pod Kostiuchnówką II dzień, Bitwa pod Kostiuchnówką III dzień w południe oraz Bitwa pod Kostiuchnówką 4–6 VII 1916. Mogłoby być ich więcej, ale tę ilość można uznać za przyzwoite minimum.

Jak wspomniano wcześniej, Tomasz Dudek skorzystał nie tylko z wielu opracowań, ale też źródeł – wspomnieniowych i archiwalnych – co w serii Historyczne Bitwy jest rzadkością. Widać, że autor poważnie podszedł do tematu. Ma to zresztą wyraźne przełożenie na treść, która w wielu miejscach została wzbogacona o cytaty ze wspomnień polskich uczestników bitwy. Książka jest przy tym bardzo szczegółowa, zaś dzięki dynamicznym opisom walk czytelnik z pewnością nie poczuje się zanudzony. Uwag dotyczących opracowania jest nieco więcej, jednak w większości to szczegóły.

Największą wadą pracy jest niewykorzystanie publikacji rosyjskich, niemieckich czy austriackich, nie wspominając już o węgierskich. Z tego względu czytelnik dostaje tylko „legionowy” punkt widzenia, którego niestety Tomasz Dudek nie stara się weryfikować. Dodatkowo w książce pojawiają się miejscami cytaty prasowe z epoki, niestety bez żadnego komentarza. Przecież one przed publikacją były cenzurowane i musiały przedstawiać bohaterstwo żołnierzy monarchii austro-węgierskiej, a w przypadku Rosjan opierać się na stereotypach.

Literówek, jak wspomniano wcześniej, jest w tekście niewiele, jednak przez redakcję przecisnęło się nazwanie prof. Michała Klimeckiego (autora kilku książek opublikowanych w ramach tej serii!) „Marianem Klimeckim” (s. 7). Gorzej niestety jest ze stylem. Powtórzenia trafiają się bardzo często i czytelnik ma wrażenie, że ani autor, ani nikt z redakcji się nimi nie przejmował. Poza tym zdarza się, że opisy są nieco chaotyczne i niektóre ich elementy powtarzają się. W przedstawieniu działań wojennych zaburzono chronologię, co utrudnia zorientowanie się w przebiegu bitwy. Różnych drobnych błędów znalazłoby się jeszcze więcej, ale są to najczęściej rzeczy, które nie przeszkadzają w odbiorze tekstu.

Na zakończenie należałoby odpowiedzieć na pytanie: dla kogo jest ta książka? Myślę, że powinien się w nią zaopatrzyć każdy zainteresowany nie tylko I wojną światową czy polskim czynem zbrojnym w latach 1914–1918, ale także Kampanią Polską 1939 r. Dlaczego? Otóż na kartach pracy Tomasza Dudka przewija się cała plejada generalicji polskiej okresu II Rzeczpospolitej.

Plus minus:

Na plus:

+ dobra struktura treści i szczegółowy opis tytułowej bitwy

+ dwa indeksy – osobowy i geograficzny

+ obszerna literatura polskojęzyczna

+ wykorzystanie materiałów archiwalnych

Na minus:

- wykorzystanie tylko polskich materiałów

- liczne powtórzenia w tekście

- bezkrytyczne wykorzystanie tekstów pisanych „ku pokrzepieniu serc”

Tytuł: Kostiuchnówka 1916

Autor: Tomasz Dudek

Wydawca: Bellona

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-11-15004-1

Liczba stron: 261

Okładka: miękka

Cena: 29,90 zł

Ocena recenzenta: 8/10

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko}

^{Korekta: Jagoda Marek}