Królowa Jadwiga Bolesławówna. Ambitna żona Łokietka i matka Kazimierza Wielkiego

Słysząc imię królowej Jadwigi, niemal każdemu przychodzi na myśl uznana za świętą Jadwiga Andegaweńska, żona Władysława Jagiełły. Niemniej jednak na kartach historii zapisała się także inna polska władczyni o tym samym imieniu, zdecydowanie mniej znana, choć równie ciekawa i inspirująca.

Tajemnicza młodość

Współcześni historycy konstatują, iż Jadwiga Bolesławówna, córka księcia Bolesława Pobożnego i księżnej Jolenty Heleny, przyszła na świat między 1266 a 1275 r., czyli podczas samodzielnych rządów Bolesława nad Wielkopolską. W XIII w. trwały zacięte spory między władcami Węgier oraz Czech o spadek po austriackiej dynastii Babenbergów. Książę Bolesław Pobożny, solidaryzując się z węgierskim sojusznikiem przeciwko Przemysłowi II Ottokarowi, w 1258 r. pojął za żonę Jolentę Helenę, córkę węgierskiego króla Beli IV. Księżniczka urodziła Bolesławowi trzy córki: Elżbietę, którą wydano za Henryka V Brzuchatego, Annę, którą zdecydowano posłać do klasztoru klarysek w Gnieźnie, oraz Jadwigę.

Bolesław Pobożny

Niestety wciąż brakuje źródeł historycznych, które pomogłyby poznać młodość tytułowej księżnej. Lwia część polskich mediewistów uważa, że córka Bolesława Pobożnego musiała zostać zaręczona z księciem brzeskim Władysławem Łokietkiem jeszcze za życia swego ojca. W sferze domniemań znajduje się także dokładna data ślubu oraz posag, jaki miał otrzymać Władysław Łokietek od swego teścia (istnieją przypuszczenia, że posagiem była kasztelania radziejowska). Aby ustalić datę zamążpójścia Jadwigi, trzeba zwrócić uwagę na trwały sojusz zawarty między Władysławem Łokietkiem a opiekunem Jadwigi, Przemysłem II Wielkopolskim, który został ustanowiony 6 stycznia 1293 r. Sojusze często zawierano podczas uroczystości ślubnych potomków dynastii, przez co istnieje prawdopodobieństwo, iż to właśnie wyżej wspomniana data stanowi właściwy dzień zaślubin Władysława z Jadwigą. Ojciec Jadwigi zmarł 13 lub 14 kwietnia 1279 r. w Kaliszu, pozostawiając władzę nad Wielkopolską i opiekę nad żoną oraz dziećmi swojemu ukochanemu bratankowi, Przemysłowi II.

Jadwiga królową

Dnia 8 lutego 1296 r. ówczesny władca Wielkopolski Przemysł II został zamordowany w Rogoźnie. Po niedługim czasie królowania zastąpił go Władysław Łokietek. Lata 1296–1299 niestety nie należały do łatwych dla przyszłego króla Polski i jego żony. W wyniku niezłożenia hołdu lennego władcy Czech Wacław II zdecydował się najechać ziemie Władysława Łokietka. Według legendy przyszły rządzący zjednoczonych ziem polskich miał uciec do Rzymu, choć dotychczas nie wiadomo, dokąd dokładnie udał się Łokietek. Wiemy natomiast, że do 1304 r. przebywał on poza Polską, zaś Jadwiga Bolesławówna – obawiając się zemsty Przemyślidy rządzącego wówczas w Polsce – ukrywała się wraz ze swoimi dziećmi w domu mieszczanina radziejowskiego Gierka przez cały okres rządów Wacława. Niestety nie ma informacji, dlaczego zdecydowała się nie towarzyszyć mężowi podczas ucieczki za granicę.

Władysław I Łokietek

W 1305 r. Wacław II umarł, zaś mężowi Jadwigi udało się odzyskać panowanie nad Kujawami, Małopolską i częścią Wielkopolski. Źródła historyczne wskazują, że w 1295 r. Jadwiga urodziła pierwszą córkę, której nadano imię Kunekunda. W następnych latach Jadwiga urodziła jeszcze pięcioro dzieci: Stefana, Władysława, Elżbietę, Jadwigę oraz Kazimierza (Stefan, Władysław i Jadwiga zmarli w dzieciństwie). Pierwsze dziecko Jadwigi i Władysława, córka Kunekunda, około 1310 r. została wydana za świdnickiego księcia Bernarda, dzięki czemu udało się przyszłemu królowi związać linię tamtejszych Piastów z polityką księcia krakowskiego, przez co zostały ograniczone czeskie wpływy w regionie.

W 1311 r. Jadwiga wsławiła się nominalnym dowództwem nad obroną Krakowa przed rewoltą wywołaną przez niemieckojęzycznych mieszczan. Wiernie towarzyszyła Władysławowi podczas jego rządów oraz pomogła mu zdobyć koronę dzięki dyplomatycznym zabiegom w postaci rozmów z zagorzałym przeciwnikiem Łokietka – biskupem krakowskim Janem Muskatą.

Władysław i Jadwiga zostali koronowani na króla i królową Polski 20 stycznia 1320 r. W tym samym roku parze królewskiej udało się też dokonać doskonałego szachu politycznego – wydali córkę Elżbietę za węgierskiego władcę Karola Roberta, przez co dynastia Luksemburgów nie mogła rościć sobie pretensji do polskiego tronu. Zachowało się kilka zapisków historycznych świadczących o bardzo dużej roli, jaką odgrywała Jadwiga podczas królowania Władysława Łokietka. Wiadomo także, że cieszyła się ona dużym szacunkiem dworu i poddanych.

Królowa wdowa

W 1333 r. zmarł Władysław Łokietek. Niemniej jednak Jadwiga nadal sprawowała aktywne rządy w Polsce. Uniemożliwiła koronację królewską własnej synowej Aldonie Annie, gdyż uważała, że tylko ona sama jako kobieta może szczycić się mianem królowej. Dopiero po długich namowach syna Kazimierza ostatecznie łaskawie zgodziła się na koronację małżonki nowego króla. Warto wspomnieć, że przez całe życie Jadwiga była postacią głęboko uduchowioną i aktywnie wspierającą Kościół. Po zrezygnowaniu z roli władczyni Jadwiga Bolesławówna wyjechała z Krakowa i postanowiła zamieszkać w klasztorze klarysek w Starym Sączu (zachowała jednak dawny dwór i namiestniczą władzę nad ziemią sadecką powierzoną jej przez syna). Niemniej jednak i ta decyzja nie odizolowała całkowicie Jadwigi od polityki. Wiadomo, że z klasztoru wdowa po Władysławie Łokietku wciąż miała ogromny wpływ na politykę finansową państwa – zajmowała się lokacjami wsi oraz wspierała pieniężnie wiele inicjatyw kościelnych (w tym ufundowała budowę kościoła w dzisiejszych Łososinach Dolnych).

Pieczęć Jadwigi Kaliskiej, 1332

Rok 1337 stanowił otwarcie nowego rozdziału w życiu królowej Jadwigi – właśnie w tym czasie zdecydowała się nałożyć habit zakonny w klasztorze w Starym Sączu. Niestety nie są znane dalsze losy tej nietuzinkowej postaci. Istnieją przypuszczenia, że Jadwiga nieustannie do końca swojego życia interesowała się polityką kraju i miała na nią wpływ, odwiedzała córkę Elżbietę na Węgrzech oraz doradzała Kazimierzowi w sprawach zagranicznych. Niestety wszystkie powyższe informacje należą do sfery przypuszczeń (wiadomo np., że Jadwiga uzyskała od papieża prawa do noclegu we wszystkich klasztorach klarysek na Węgrzech, co może dowodzić m.in. licznych spotkań z Elżbietą).

Jadwiga zmarła 10 grudnia 1339 r. w Starym Sączu. Została pochowana w swoim klasztorze, zaś ceremonia pogrzebowa miała należeć do cichych i skromnych.

Bibliografia:

1. Balzer O., Genealogia Piastów, Warszawa 1980.
2. Baszkiewicz J., Polska czasów Łokietka, Warszawa 1968.
3. Rudzki E., Polskie królowe, t.1: Żony Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1990.

Czytaj także:

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak
Korekta: Jagoda Marek}