Trwa długa rewitalizacja krakowskiego Fortu Borek 52. W tym roku powstaną nowe posadzki i park wokół zabytku

Fort Borek 52 to jeden z najpiękniejszych i największych fortów Twierdzy Kraków. Ten wyjątkowy obiekt jest od kilku lat remontowany przez miasto, które planuje utworzenie w nim Domu Kultury i siedziby Biblioteki Polskiej Piosenki. Powszechnie chwalony remont trwa jednak już 6 lat, a jego końca nie widać. Barierę stanowią pieniądze.

Właścicielem nieruchomości, na której stoi Fort Nr 52 „Borek” jest Gmina Miejska Kraków. Budynek będący elementem Twierdzy Kraków jest wpisany  do rejestru zabytków. Zarząd nad fortem sprawuje Zarząd Budynków Komunalnych, natomiast otaczająca fort zieleń została przekazana do Zarządu Zieleni Miejskiej. Od 2012 r. trwa remontu fortu, w którym partycypuje Miasto Kraków, Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa oraz Dzielnica X Miasta Krakowa.

Fort Borek 52, widok z kwietnia 2018 r. / fot. Wojtek Duch

Jeszcze przed rewitalizacją miasto próbowało wydzierżawić fort, ale chętnego nie udało się miastu pozyskać. Wówczas zdecydowano, iż fort zostanie przystosowany do pełnienia funkcji kulturalnej. Od 6 lat trwają prace naprawcze i ratunkowe fortu, a także powoli przystąpiono do jego właściwej rewitalizacji. W pierwszym okresie remontu na czas wpłynęła także konieczność osuszenie fortyfikacji. Jednak głównym problemem są pieniądze, których jest zbyt mało. Całość inwestycji została oceniona na koszt 18 milionów złotych.

Rewitalizacja, która łączy

Jednakże remont trwa już długo, a fort nie znalazł uznania w wojewódzkich programach finansowania. W 2017 r.  złożony został wnioski dot. fortu do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego oraz do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W przypadku RPOWM projekt znajduje się na liście rezerwowej, a POIŚ został zaopiniowany negatywnie. W 2018r. złożony został kolejny wniosek w naborze konkursowym z działania rewitalizacyjnego. Nie udało się także mimo zapowiedzi prezydenta Jacka Majchrowskiego do końca 2017 r. postawić przy forcie stacji trafo kosztującej ok. 500 tys. zł. Na tę chwilę udało się jedynie przygotować miejsce, na którym w przyszłości zostanie postawiona.

Projekt rewitalizacji fortu / fot. Biuro Projektowe Czegeko

Mimo wszystko miasto stara się własnymi środkami udźwignąć ciężar rewitalizacji (przy pomocy NFRZK i Dzielnicy X) ale bez znalezienia źródeł zewnętrznego finansowania wątpliwe by szybko znaleziono brakującą kwotę. Sama idea i sposób rewitalizacji fortu może służyć za przykład inwestycji, która łączy mieszkańców i władze miasta. Sprzyjają jej praktycznie wszyscy widząc w rewitalizacji szansę dla rozwoju kulturalnego dla całej dzielnicy.

Przesądzone jest, że w budynku znajdzie się Dom Kultury oraz siedziba Biblioteki Polskiej Piosenki (obecnym dyrektorem jest Waldemar Domański, pomysłodawca Lekcji Śpiewania na Rynku Głównym w Krakowie), a wokół fortu powstanie park. Jedyną barierą realizacji tych śmiałych planów są „tylko” pieniądze. Na szczęście z roku na roku środki przekazywane na tę inwestycję są coraz wyższe, ale by zakończyć rewitalizację obiektu zgodnie z planem w 2020 r. brakuje jeszcze wielu milionów. Czas pokaże, czy miastu uda się pozyskać zewnętrzne dofinansowanie a w przypadku jego braku czy wystarczy determinacji by w terminie ukończyć ten projekt.

Początek rewitalizacji i jej pierwsze projekty

By określić początek prac nad odnową fortu Borek należy cofnąć się do roku 2012. Wtedy został wykonany projekt architektoniczny dotyczący tymczasowego zadaszenia części koszarowej zabytkowego budynku. Rok później do niszczejącego fortu po raz pierwszy weszły ekipy budowlane. Było to możliwe dzięki dotacji z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa.

Również w 2013 r. studenci Politechniki Krakowskiej w ramach pracy licencjackiej wykonali bardzo udany projekt rewitalizacji fortu. Dzięki temu mieszkańcy po raz pierwszy mogli zobaczyć efektowną wizję zagospodarowania zabytku. Według projektu Joanny Gonciarz, Artura Ziąbka i Krzysztofa Styrylskiego fort pełniłby rolę domu kultury, sali konferencyjnej, muzeum oraz miejsca do ćwiczeń z siłownią i basenem. Przygotowywane były także inne projekty dotyczące przyszłej funkcji obiektu, ostatecznie zwyciężyła koncepcja zagospodarowania w postaci Domu Kultury i Biblioteki Polskiej Piosenki.

Remont dachu

W kolejnych latach wykonano tymczasowe zadaszenie mające chronić budynek przed zalewanie, które nadal jest częścią fortu. Obecnie mieszkańcom służy jako punkt widokowy do podziwiania najbliższej okolicy. Wiele osób życzyłoby sobie, by ten taras pozostał także po zakończeniu remontu i służył jako miejsce do odpoczynku. Idealnym rozwiązaniem byłoby urządzenie na nim letniego ogródka z leżakami. Taki pomysł wspiera także Rada Dzielnicy X. Co prawda Zarząd Budynków Komunalnych nie podjął jeszcze decyzji w tej kwestii, ale stworzenie kawiarni w tym zabytku jest jedną z opcji, która jest na poważnie brana pod uwagę.

Kaponiera jak nowa

Kolejnym przełomowym rokiem dla inwestycji był rok 2016, gdy w forcie prowadzono prace związane z wyposażeniem budynku w stosowną wentylację. Widocznym elementym tych prac są charakterystyczne kominy  usytuowane w zachodniej części budynku. Tego samego roku wykonano także gruntowny remont kaponiery kosztujący ponad 400 tys. zł. W 2016 r. został także wykonany projekt rewitalizacji fortu przez Biuro Projektowe Czegeko.

Rewitalizacja przenosi się do wnętrza fortu

W 2017 r. poważne prace przeniosły się także do wnętrza fortu. Zawarto umowę na kwotę 1 644 484,70 zł w ramach, której zlecono: roboty ziemne, rozbiórkowe, odtworzenie stropów, nadproży, naprawę fundamentów, wykonanie izolacji przeciwwilgociowej, kanałów instalacyjnych, ścian żelbetowych, posadzek na gruncie, naprawę murów, wykonanie przyłącza wody, kanalizacji sanitarnej oraz sieci wody.

Plany na 2018

W 2018 roku planowane jest wykonanie odpływu wody z dwóch pomieszczeń parterowych do kanalizacji deszczowej, rozpoczęcie remontu posadzek we wszystkich pomieszczeniach oraz  wykonanie wykopu i rozpoczęcie wykonania fundamentów sali wielofunkcyjnej.

Natomiast ZZM będzie kontynuował zagospodarowaniem terenu fortu (poza fosą) na teren parkowy. Na ten cel już w 2017 r. zostały zakupione ławki, lampy i kosze na śmieci. W budowę parku mocno włączyła się Rada Dzielnicy X, która na ten cel przeznaczyła znaczne środki finansowe. Jak zapewnia Maciej Nazimek Przewodniczący Rady Dzielnicy X w ty roku zostaną wykonane alejki spacerowe w zachodniej części nieruchomości, będzie także zasadzona roślinność ozdobna, a dodatkową atrakcją mają zostać punkty widokowe umiejscowione nad fosą fortu.

Fort Borek 52

Data rozpoczęcia budowy Fortu 52 przypada prawdopodobnie na lata 1885/1886. Fortyfikacja stanowiła element austriackiego obszaru obronnego VIII Twierdzy Kraków. Wraz z fortami „Bodzów„, „Skotniki„, „Sidzina„ oraz pobliskim fortem ”Łapianka” (”Jugowice”), miał za zadanie chronić tzw. trakt wiedeński (dzisiejsza Zakopianka).

Zobacz także:

• Fort główny artyleryjski nr 52 „Borek” [galeria]

^{Źródło: dzielnica10.krakow.pl; http://maciejnazimek.com/wp-content/uploads/2017/12/mala-architektura-Fort-Borek.pdf; dt.bip.krakow.pl; maciejnazimek.com; skozk.pl; maciejnazimek.com;}