„Nieznanym szlakiem” – A. F. Ossendowski – recenzja

Witold Michałowski w swej książce Ossendowski. Podróż przez życie, napisał o autorze Nieznanym szlakiem tak: „wszechstronność zainteresowań, zdolności, talent, ambicja, żyłka awanturnicza, skłonność do intryg – wszystko to razem tworzyło mieszaninę piorunującą. Niech inne narody go nam zazdroszczą”1. Kim był Antonii Ferdynand Ossendowski?

Autor ponad siedemdziesięciu książek, głównie o tematyce podróżniczej, tłumaczonych na dwadzieścia języków. Polski Karol May, obieżyświat, poliglota znający siedem języków, uczestnik wojny domowej w Rosji u boku stronnictwa Białych oraz doktor nauk chemicznych. Po śmierci 3 stycznia 1945 r. Ossendowski szybko popadł w zapomnienie. Krytyka komunizmu, rewolucji październikowej oraz jej przywódcy – Lenina – nie przysporzyła mu zwolenników, a wręcz doprowadziła do wycofania jego książek z bibliotek i księgarni. Wydawane są one oficjalnie w Polsce dopiero od 1989 r. Tytuł, który przyszło mi recenzować, po raz pierwszy ukazał się w 1930 r.

Obecną edycję Nieznanym szlakiem wydano w miękkiej oprawie. Zawartość książki w mojej opinii doskonale oddają dzieła wykorzystane na froncie i czwartej stronie okładki. W pierwszym przypadku jest to fragment obrazu Aleksandra Sochaczewskiego, Śmierć brodiażki, w drugim zaś Iwana Ajwazowskiego, Statek podczas sztormu. Nastrajają czytelnika sięgającego po teksty Ossendowskiego. Pomaga w tym również garść informacji o zawartości znajdująca się z tyłu książki. Na skrzydełkach okładki występują kolejno: nota biograficzna pisarza oraz fragment z  powieści: Ossendowski. Podróż przez życie Witolda Michałowskiego, który przedstawia postać autora recenzowanego zbioru opowiadań.

Nieznanym szlakiem podzielone jest na piętnaście rozdziałów. Część z nich została opatrzona podtytułami, które jednoznacznie wskazują, że czytane teksty to bezpośrednie opisy wypraw Ossendowskiego. Czytelnik sięgający po książkę swą przygodę rozpocznie od poznania dwóch Polaków mieszkających we wsi Bazunowoj, u brzegu wartkiego Jeniseju, i wraz z nimi ruszy w emocjonującą i tragiczną drogę powrotną do polskich ziem. Będzie również świadkiem nie lada zamieszania w szanghajskim porcie. Wkrótce potem, w miejscowości Waagsӧ, spotka piękną rusałkę. Opuściwszy dolinę poszukiwaczy złota, podąży prosto na pustynię Gobi. Następnie pozna losy wyspy Olchon, zwanej przez autochtonów Tała-Uchùł, co znaczy step śmierci. Dane mu będzie jeszcze odwiedzić wybitnych artystów na Montparnassie czy chociażby buddyjski klasztor na Tajrysie. Na swej drodze spotka czytelnik wiele interesujących postaci, od więźniów politycznych począwszy, na wybitnych artystach skończywszy. Krótkie rozdziały spowodują, że wyprawa Nieznanym szlakiem zakończy się jeszcze zanim się dobrze rozpocznie. Osobiście, po przeczytaniu każdego rozdziału, byłem niemalże zmuszany przez autora do chwili refleksji nad poszczególnymi wydarzeniami, ich konsekwencjami, często nad niedopowiedzianą i, z pozoru tylko, nagle urwaną historią.

Lektura zbioru opowiadań na pierwszy rzut oka może wydać się lekka i przyjemna. W rzeczywistości jednak opisując fascynujące, dalekie i egzotyczne krainy oraz losy bohaterów książki, lub też własne, autor przy pomocy prostych sformułowań zwraca uwagę na dramaty konkretnych, albo zupełnie anonimowych, osób. Pozwalając sobie na chwilę zadumy podczas lektury Nieznanym szlakiem, czytelnik może dojść do wniosku, że owe ludzkie problemy sprzed niemalże dziewięćdziesięciu lat niekoniecznie są tak różne od tych, z którymi świat boryka się współcześnie.

Plus minus

Na plus:

+ często w zwięzły sposób przedstawione niezwykle interesujące historie

+ każda z nich zmusza czytelnika do chwili refleksji

+ w estetyczny sposób powtórnie wydana klasyka gatunku powieści podróżniczej

Na minus:

- brak

Metryczka

Tytuł: Nieznanym szlakiem

Autor: Antoni Ferdynand Ossendowski

Wydawca: Zysk i S-ka

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-8116-301-9

Liczba stron: 192

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Cena: 29,90 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak
Korekta: Agata Polte}

1. W. Michałowski, Ossendowski. Podróż przez życie, Poznań 2015, s. 10. [↩]