Paweł Włodkowic – wybitny polski prawnik oraz prekursor tolerancji religijnej


Polska w dobie średniowiecza i wczesnej nowożytności cieszyła się mianem „państwa bez stosów”, kraju wolnego i tolerancyjnego dla innowierców. Warto zatem przypomnieć, kim był Paweł Włodkowic -  jeden z twórców europejskiej tolerancji religijnej oraz słynny obrońca interesów Polski w sporach z zakonem krzyżackim.

Życie i studia

Herb szlachecki Dołęga

Paweł Włodkowic urodził się w Brudzeniu (dziś wieś położona w województwie mazowieckim) pomiędzy 1370 a 1373 r. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Dołęga, który słynny polski historiograf Jan Długosz umieścił wśród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich. Rodzina Pawła Włodkowica należała do szlachty ubożejącej, co było prawdopodobną przyczyną wyboru drogi kapłańskiej przez przyszłego prawnika.

Włodkowic ukończył szkołę przy kolegiacie św. Michała w Płocku, która to według niektórych źródeł historycznych była jedną z najstarszych szkół na ziemiach polskich, funkcjonującą już od połowy XII w. Spośród przedmiotów, które opanować musiał przyszły absolwent, wymienić należy m.in. retorykę, łacinę, gramatykę oraz dialektykę, czyli najpopularniejszy wówczas zestaw podstawowej wiedzy, niezbędny w dalszych etapach rozwoju edukacyjnego.Studia natomiast ukończył na prestiżowym wówczas uniwersytecie w Pradze, zdobywając kolejno tytuły: bakałarza, mistrza sztuk wyzwolonych oraz bakałarza prawa kanonicznego. To właśnie podczas pobytu w Pradze Włodkowic zdecydować miał o swej przyszłej karierze prawniczej.

W celu pogłębienia wiedzy i kompetencji naukę prawa kanonicznego kontynuował we Włoszech na jednym z najstarszych uniwersytetów na świecie – Uniwersytecie Padewskim. Po ukończeniu studiów w 1408 r. Włodkowic wrócił do Polski, by trzy lata później otrzymać funkcję kanonika krakowskiego oraz stopień doktora w Krakowie.

Tolerancja i spory z zakonem krzyżackim

Collegium Maius (dziedziniec) – najstarszy budynek Akademii Krakowskiej, znajdujący się na rogu ulicy św. Anny i Jagiellońskiej w Krakowie

Paweł Włodkowic zdecydował się zaangażować w spór prawny państwa polskiego z zakonem krzyżackim. Przy współpracy z pełnomocnikami króla Polski reprezentował stronę polską podczas procesu w Budzie, któremu przewodził cesarz Zygmunt Luksemburski. Jego zaangażowanie oraz skuteczność w działaniach prawnych sprawiły, iż na przełomie 1414/1415 r. wybrany został na rektora słynnej Akademii Krakowskiej.

Międzynarodową sławę Pawłowi Włodkowicowi przyniósł sobór w Konstancji, podczas którego m.in. spalono na stosie Jana Husa. Polski prawnik – jako członek poselstwa polskiego – uczestniczył w obradach przez cały okres trwania soboru. Podczas posiedzeń soborowych Włodkowic zawzięcie bronił sprawy polskiej przeciw Krzyżakom. Dzięki swej wiedzy i talentom retorycznym sprawa została rozstrzygnięta przez komisję kardynalską na korzyść Polski. Niemniej jednak to, co unieśmiertelniło nazwisko polskiego prawnika na kartach historii prawa, to jego bezprecedensowe krzewienie idei tolerancji w trakcie soboru.Włodkowic głosił, iż nikomu – a w szczególności pod osłoną „szerzenia wiary” – nie wolno siłą nawracać pogan na chrześcijaństwo. Warto zaznaczyć, że powyższe poglądy stanowiły niepopularny i kontrowersyjny wówczas punkt widzenia dotyczący nawracania innowierców.

Dalsze losy i śmierć

Średniowieczne przedstawienie soboru w Konstancji

Pomimo wcześniejszego wyroku komisji kardynalskiej w 1420 r. papież Marcin V wydał orzeczenie prawne, które skłonić miało Polskę do ustępstw względem zakonu krzyżackiego. Król polski odwołał się od wskazanego orzeczenia i ponownie wyznaczył krakowskiego prawnika na reprezentanta i obrońcę interesów Polski. Paweł Włodkowic wielokrotnie w następnych latach podróżował do Rzymu i włoskich uniwersytetów, przedstawiając i broniąc sprawy własnego kraju. Niestety polsko-krzyżacki spór prawny o ziemie ostatecznie zakończył się wojną, która z przerwami trwała przez następne kilkadziesiąt lat, przynosząc zwycięstwo ukochanemu przez Włodkowica państwu polskiemu.

Po zakończeniu swej służby Paweł Włodkowic spędził resztę życia w umiłowanym przez siebie Krakowie. Prawdopodobnie w 1435 r. polski prawnik oraz prekursor tolerancji religijnej zmarł w wybudowanym przez siebie domu w dawnej stolicy Polski. Warto zaznaczyć, iż w geście upamiętnienia wybitnego myśliciela Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce przyznaje nagrody im. Pawła Włodkowica osobom i instytucjom otwarcie sprzeciwiającym się łamaniu praw i wolności innych.

Bibliografia:

  1. Brzostowski T., Paweł Włodkowic, Warszawa 1954.
  2. Wesołowska E.A., Paweł Włodkowic – współczesne znaczenie poglądów i dokonań, Toruń 1997.

Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak
Korekta: Edyta Chrzanowska

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.

Zostaw własny komentarz