„Chwała Rzymu. Jak tworzyło się imperium” – A. Everitt – recenzja

Po Chwale Aten przyszedł czas na Chwałę Rzymu, czyli kolejną książkę Anthony’ego Everitta, brytyjskiego popularyzatora historii starożytnej, który ponownie zabiera nas w podróż do korzeni naszej cywilizacji. Tym razem opowiada o powstaniu i upadku republiki rzymskiej.

Chwała Rzymu to następne już dzieło z cenionej serii „Historia” wydawnictwa Rebis. Jak zazwyczaj otrzymaliśmy tłumaczenie popularnej zagranicznej publikacji. Chwała Rzymu po raz pierwszy została wydana w 2013 r., a teraz doczekała się polskiego tłumaczenia, za które odpowiedzialny jest Norbert Radomski. Tytuł nawiązuje do poprzedniej publikacji Everitta na temat Aten. W oryginale brzmi on jednak trochę inaczej – The Rise of Rome – co wydaje mi się bardziej odpowiadać treści książki, która mówi właśnie o powstawaniu państwa rzymskiego.

Od razu trzeba zaznaczyć, że mamy do czynienia z publikacją popularnonaukową. Wprawdzie znajdziemy w niej przypisy, bibliografię i indeks, ale sama forma przekazu nie pozostawia wątpliwości. Przede wszystkim praca została podzielona na trzy części zatytułowane: Legenda, Opowieść i Historia. Jak pisze autor, w pierwszej zawarte są dzieje legendarne, w drugiej legendy pomieszane są z faktami, w trzeciej zaś znajdziemy już rzetelną wiedzę historyczną. Everitt nie trzyma się jednak tego podziału konsekwentnie, a poza tym dość swobodnie i wbrew współczesnym ustaleniom badaczy szafuje wyrokami na temat tego, czy dana postać żyła rzeczywiście, czy jest tylko wymysłem późniejszych pokoleń. Zastosowany podział jest więc niewyraźny i może powodować pewne zmieszanie u czytelnika, który poszukuje ścisłej historycznej wiedzy.

Plusem jest z pewnością przystępny styl autora Chwały Rzymu. Używa on plastycznego języka i nie stroni od mowy potocznej, niekiedy odnosząc daną kwestię do czasów współczesnych. Atutem są także liczne cytaty – najczęściej z rzymskich dziejopisów, ale nie tylko, bo zdarzają się nawet odniesienia do literatury pięknej. Zapożyczenie opisu Kartaginy z Salambo Flauberta w pracy naukowej by nie przeszło, lecz tutaj jest jak najbardziej na miejscu. Do tego dochodzą regularne odniesienia i fragmenty z prac Cycerona i Warrona, którzy w narracji uosabiają ideały republiki.

Na treść książki składają się, jak już wspomniałem, powstanie i upadek republiki. Autor sięga więc do najstarszych podań, w których pojawiają się oczywiście takie postacie, jak Eneasz, Dydona, Romulus i Remus. Przechodzi do czasów królewskich, omawia formowanie się ustroju i rozrastanie państwa rzymskiego. Kończy natomiast wraz z pojawieniem się na arenie politycznej Juliusza Cezara, a właściwie na śmierci Sulli, który – według Everitta – wraz z Mariuszem otworzył drogę do narodzin cesarstwa.

Właśnie życiorysy wybitnych postaci są od pewnego momentu osią narracji w Chwale Rzymu. Autor zatrzymuje się na dłużej przy Pyrrusie, Hannibalu, Mitrydatesie czy Jugurcie oraz oczywiście przy Rzymianach – Scypionach, Katonie, Grakchach czy wspomnianych Mariuszu i Sulli. Omawia ich pochodzenie i karierę, a także, co najważniejsze, ich wpływ na kształtowanie się państwa rzymskiego.

Wydawcy ustrzegli się większych błędów. Szczerze mówiąc, nie natknąłem się nawet na drobne. Dokładając do tego solidną i estetyczną formę publikacji, również dodatki w postaci map i wklejki z kolorowymi ilustracjami, otrzymujemy dzieło ze wszech miar dopracowane. To kolejna pozycja wydawnictwa Rebis, która będzie się świetnie prezentować na półce.

Ważniejsza jest jednak treść, która z pewnością jest podana w przyjemny i przystępny sposób. Niemniej jednak – tak samo jak w przypadku Chwały Aten – zupełnie nie zawiera nic odkrywczego. Publikacji, które podejmują temat starożytnego Rzymu, mamy na naszym rynku księgarskim mnóstwo, a książka Everitta na ich tle nie wyróżnia się niczym szczególnym. Jest to po prostu ciekawie napisana praca popularyzatorska, ale trudno nazwać ją wyjątkową, a sam autor nie jest wielkim erudytą, który mógłby nieszablonowymi spostrzeżeniami poszerzyć horyzonty myślowe czytelnika.

Plus minus:
Na plus:
+ potoczysty język
+ dodatki – mapy, ilustracje, tablica chronologiczna
+ solidne i estetyczne wydanie
Na minus:
- brak wyraźnego rozróżnienia między legendą a historią- swobodne podejście do niektórych zdarzeń i postaci

Tytuł: Chwała Rzymu. Jak tworzyło się imperium

Tytuł oryginalny: The Rise of Rome: The Making of the World’s Greatest Empire

Autor: Anthony Everitt

Tłumaczenie: Norbert Radomski  

Wydawca: Rebis

Rok wydania: 2020

ISBN: 978-83-8188-031-2

Liczba stron: 462

Okładka: twarda z obwolutą

Cena: 59,90 zł

Ocena recenzenta: 7/10

^{Korekta: Jagoda Pawłowska}