Król Jerzy III. Władca Wielkiej Brytanii, który utracił Amerykę, ale wygrał z Napoleonem

Król Jerzy III był władcą Wielkiej Brytanii i Irlandii w latach 1760-1820. To władca, który rządził w okresie niezwykle ważnych wydarzeń historycznych, w tym wybuchu amerykańskiej wojny o niepodległość oraz konfliktu z rewolucyjną i napoleońską Francją. Jego panowanie naznaczone było przez ciężką chorobę, którą współcześni królowi błędnie oceniali jako szaleństwo.

Objęcie tronu Wielkiej Brytanii przez Jerzego III i ślub z królową Charlottą

Jerzy III Hanowerski, obraz Allan Ramsay (1761 lub 1762)

Jerzy III, urodzony 4 czerwca 1738 roku jako syn Fryderyka Ludwika, księcia Walii i Augusty von Sachsen-Gotha, objął tron 25 października 1760 roku po śmierci swojego dziadka, Jerzego II. Miał wówczas zaledwie 22 lata.

Czytaj także → Królowa Charlotta. Zofia Charlotta z Meklemburgii-Strelitz i jej historia małżeństwa z Jerzym III

Matka i doradcy króla pragnęli, aby jak najszybciej się ożenił. Wybór padł na młodą, 17-letnią księżniczkę Charlottę z Meklemburgii-Strelitz. Jako, że pochodziła z mało znaczącego księstwa w północnych Niemczech uznano, że nie będzie mieszać się w sprawy brytyjskiej polityki. W dniu ślubu nawet nie znała języka angielskiego. Ślub odbył się 8 września 1761 r., a dwa tygodnie później Jerzy został koronowany na króla Wielkiej Brytanii.

Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych

Król Jerzy III, obraz Johan Zoffany (1771)

Jednym z najważniejszych wydarzeń za panowania Jerzego III była wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych (1775-1783). Król opowiadał się za utrzymaniem amerykańskich kolonii pod władzą brytyjską i wspierał wysiłki wojenne swego kraju.

Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych wybuchła na skutek narastających napięć między Wielką Brytanią a jej amerykańskimi koloniami. Przyczyną konfliktu były głównie spory podatkowe oraz ograniczenie swobód politycznych i handlowych kolonistów przez władze brytyjskie. Jerzy III oraz brytyjski parlament próbowali zwiększyć kontrolę nad koloniami, co spotkało się z rosnącym niezadowoleniem ze strony amerykańskich kolonistów.

Wojna o niepodległość rozpoczęła się w 1775 r., a jednoznacznym rzuceniem wyzwania Wielkiej Brytanii było ogłoszenie przez kolonistów Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych 4 lipca 1776 r. Jerzy III, widząc zagrożenie dla brytyjskiego imperium, zdecydował się na podjęcie zdecydowanych kroków w celu stłumienia rebelii w Ameryce.

W trakcie wojny, armia brytyjska odnosiła początkowo sukcesy, zajmując kluczowe miasta. Jednakże brytyjskie wojska napotkały na silny opór ze strony amerykańskich sił zbrojnych, dowodzonych przez Jerzego Waszyngtona.

Przełomem w wojnie okazało się przystąpienie Francji do konfliktu po stronie amerykańskiej w 1778 r., co zmieniło równowagę sił na korzyść kolonistów. Hiszpania i Holandia również opowiedziały się za niepodległością kolonii. Wielka Brytania, walcząc na wielu frontach, zaczęła tracić inicjatywę w konflikcie.

Kapitulacja pod Yorktown

Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych zakończyła się porażką Wielkiej Brytanii. Decydującą bitwą okazała się bitwa pod Yorktown w 1781 r., w której siły amerykańskie i francuskie, dowodzone przez Jerzego Waszyngtona i generała Jean-Baptiste’a Rochambeau, pokonały armię brytyjską pod dowództwem generała Charlesa Cornwallisa. Ta klęska przekonała Jerzego III i rząd brytyjski o niemożności kontynuowania wojny.

Pokój paryski z 1783 r. oficjalnie zakończył konflikt. Na jego mocy Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych, a granice nowego państwa zostały ustalone. Dla Jerzego III porażka w wojnie o niepodległość USA była wielkim ciosem dla jego władzy i prestiżu. Na skutek wojny doszło do utraty znaczącej części brytyjskiego imperium kolonialnego oraz osłabienia pozycji Wielkiej Brytanii na arenie międzynarodowej.

Okres napoleoński

Król Jerzy III, obraz Peter Edward Stroehling (1807)

Już przed objęciem władzy przez Napoleona, Wielka Brytania zaangażowana była w wojny z rewolucyjną Francją, których początek wiąże się z wybuchem rewolucji we Francji w 1789 r. Jerzy III, jako monarcha konstytucyjny, obawiał się wpływu rewolucyjnych idei na swoje królestwo. Później problemem dla Jerzego III było francuskie dążenie do hegemonii w Europie.

Dlatego w trakcie wojen napoleońskich Wielka Brytania współpracowała z innymi państwami europejskimi, dążąc do ostatecznego pokonania Napoleona. Przystępowała do kolejnych koalicji antynapoleońskich, udzielając wsparcia finansowego i militarnego swoim sojusznikom. W 1812 r., gdy Napoleon zdecydował się na inwazję na Rosję, Wielka Brytania udzieliła pomocy caratowi rosyjskiemu, Aleksandrowi I.

Bitwa pod Waterloo

Ostatecznie w 1814 r. koalicja antynapoleońska obaliła Napoleona, który został zesłany na wyspę Elbę. Jednak rok później Napoleon powrócił do Francji i na krótko odzyskał władzę. Wówczas doszło do bitwy pod Waterloo (18 czerwca 1815 r.), w której wojska brytyjskie, pruskie i ich sojusznicy, dowodzone przez Arthura Wellesleya, księcia Wellington, pokonały armię Napoleona. Bitwa ta ostatecznie przesądziła o losie Napoleona, który został zesłany na wyspę św. Heleny, gdzie zmarł w 1821 r.

W 1814 i 1815 roku odbywał się kongres wiedeński, który miał na celu przemodelowanie mapy politycznej Europy po wojnach napoleońskich. Wielka Brytania za panowania Jerzego III odgrywała istotną rolę w negocjacjach wiedeńskich. Jako jedno z głównych państw zwycięskich, miała wpływ na kształtowanie nowego ładu politycznego na kontynencie. Brytyjscy dyplomaci, przede wszystkim Robert Stewart, wicehrabia Castlereagh, dążyli do utrzymania równowagi sił w Europie, aby zapobiec dalszym konfliktom.

Choroba króla

Schorowany Jerzy III u schyłku życia, obraz Franz Seraph Stirnbrand (1823)

Król najprawdopodobniej cierpiał na porfirię. Choroba w zaawansowanej fazie prowadzi do intensywnych bólów brzucha, skurczów oraz drgawek przypominających te występujące w epilepsji. Stąd nawet współcześnie bywa mylona z chorobami psychicznymi. Współcześni królowi uważali, że cierpi na chorobę psychiczną. Choroba króla z czasem nasilała się, a jego zachowanie stawało się coraz bardziej dziwne i niebezpieczne dla jego bliskich.

W miarę jak król stawał się coraz mniej zdolny do sprawowania władzy, politycy i dwór zaczęli dyskutować o konieczności ustanowienia regencji, czyli przejęcia władzy przez zastępcę króla. Pierwszy epizod choroby Jerzego III wystąpił w 1788 r., co doprowadziło do poważnej debaty politycznej i konstytucyjnej. Stronnictwa polityczne podzielone były na zwolenników i przeciwników regencji, a sprawa ta stała się przedmiotem zaciętych sporów. Ostatecznie, w 1789 roku, król odzyskał zdrowie, a regencja nie została ustanowiona.

Jednakże w 1810 roku, po śmierci jednej z córek stan zdrowia króla ponownie uległ pogorszeniu. Wówczas parlament podjął decyzję o ustanowieniu regencji. W 1811 roku, na mocy uchwalonej Regency Act, władzę w kraju przejął najstarszy syn Jerzego III, książę regent, późniejszy król Jerzy IV.

Życie rodzinne

Król Jerzy III z królową Charlottą oraz szóstką dzieci

Jerzy III był oddanym mężem i ojcem. W 1761 r. poślubił Charlottę Mecklenburg-Strelitz, z którą miał 15 dzieci. Król dążył do tego, aby jego rodzina była wzorem cnoty i skromności, co było kontrastem do hulaszczego życia dworskiego, jakie prowadził jego ojciec, a potem najstarszy syn. Królowa zmarła w 1818 r., ale stan króla był już wtedy tak poważny, że prawdopodobnie nie zdawał sobie z tego sprawy. Dwa lata później sam zmarł. Jerzy III był najdłużej panującym królem Wielkiej Brytanii. Dłużej od niego panowały tylko dwie królowe, czyli Wiktoria i Elżbieta II.

Wśród dzieci Jerzego III i Charlotty Mecklenburg-Strelitz znajdują się między innymi przyszli monarchowie: Jerzy IV, Wilhelm IV oraz Ernest August I, król Hanoweru. Po śmierci monarchy w 1820 r. królem został jego najstarszy syn Jerzy IV.

Bibliografia:

1. N. Davies, Wyspy, Kraków 2012.
2. P. H. Fitzgerald, The Good Queen Charlotte, London 1899.
3. J. Z. Kędzierski, Dzieje Anglii, Wrocław 1986.
4. M, Levey, A royal subject: portraits of Queen Charlotte, Londyn 1977.
5. G. M. Trevelyan, Historia Anglii, Warszawa 1967.
6. H. Zins, Historia Anglii, Wrocław 2001.

Więcej naszych ciekawych artykułów o historii Anglii przeczytasz klikając na poniższą grafikę: