Prekonosultacje podstawy programowej z historii. Nasze propozycje zmian dla szkoły podstawowej

Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło prekonsultacje nowej podstawy programowej z historii. Proponowane zmiany dotyczą także szkoły podstawowej. Przedstawiamy listę naszych uwag i propozycji do zaproponowanego przez MEN wstępnego projektu nowej podstawy programowej.

Podstawa programowa z historii - prekonsultacje

12 lutego 2024 r. rozpoczeły się prekonsultacje zmiany podstawy programowej kształcenia ogólnego. Ministerstwo zachęca do przesyłania uwag i opinii. Takie otwarte podejście do tematu, uwzględniające głos społeczny, zasługuję na pochwałę, taki powinien być standard także w przyszłości. Dzięki temu jest szansa, że część z tych propozycji uda się zmienić.

Warto widzieć, że podstawa programowa to swoista deklaracja państwa, o tym co powinno znaleźć się w programach nauczania i finalnie w podręcznikach. Nie oznacza to, że podstawa nie może zostać zmodyfikowana w podręczniku przez np. dodanie pewnych treści lub ich modyfikację. Niemniej podstawa tworzy pewien kręgosłup, ramy, tego jak ma wyglądać nauczanie danego przedmiotu.

Propozycje zmian w podstawie programowej zostały zamieszczone na stronie men.gov.pl. Pod artykułem Zmiana podstawy programowej – zaczynamy prekonsultacje dotyczącym prekonosultacji został zamieszczony plik zawierający kilkadziesiąt dokumentów w formacie .pdf ze zmianami w podstawie nauczania. Kilka z tych dokumentów dotyczyło podstawy programowej z historii. Przeanalizowaliśmy dokument ze zmianami dla liceów ogólnokształcących i techników o tytule Historia dla SP. Wszystkie zrzuty ekranu pochodzą z tego dokumentu.

Odchudzenie podstawy programowej dla historii w szkole podstawowej

Rozumiemy potrzebę odchudzenia podstawy programowej, także z historii. Lepiej pewne tematy omówić dokładniej i zrealizować cały program niż mieć ogromny program praktycznie nie do zrealizowania, co często odbijało się negatywnie na wiedzy z historii najnowszej - kluczowej dla zrozumienia współczesnego świata. Wiele osób w szkole nie miało szansy zrealizować program do końca.

Jednakże pewne zmiany są zbyt daleko idące, zwłaszcza jeśli dotyczą historii Polski, w tym ważnych zwycięstw lub tematów obecnych w debacie publicznej.

Nasze propozycje zmian w podstawie programowej dla historii w szkole podstawowej

Biorąc pod uwagę możliwość składania propozycji zmian w ramach prekonosultacji poniżej lista proponowanych przez nas modyfikacji w podstawie programowej, którą przedstawiliśmy Ministerstwu Edukacji Narodowej.

Nie wykluczamy, że po ponownej analizie doślemy jeszcze dodatkowe uwagi, licząc na ich przyjęcie.

IV. Postacie i wydarzenia o doniosłym znaczeniu dla kształtowania polskiej tożsamości kulturowej. Uczeń sytuuje w czasie i opowiada o:

Aktualne brzmienie:

„Józefie Piłsudskim i jego żołnierzach”

Proponowane brzmienie:

„Twórcach niepodległej Polski”

Ta zmiana pozwoli wprowadzić inkluzywne rozwiązanie jakim jest zapoznanie uczniów z najważniejszymi twórcami niepodległej Polski. Pokaże, że niepodległość to nie dzieło jednego człowieka ale liderów wielu różnych środowisk politycznych, którzy potrafili się w chwili próby porozumieć. Toteż uczeń wówczas nie pozna tylko Piłsudskiego, ale również Dmowskiego, Witosa, Daszyńskiego, czy Paderewskiego.

IV. Treści dodatkowe, nieobowiązkowe, do wyboru przez nauczyciela w porozumieniu z uczniem bądź uczennicą

Propozycja w udostępnionym projekcie zmierza do wykreślenia punktów:

„1. Piastowie. Plemiona słowiańskie i ich warunki życia na terenie dzisiejszej Polski. Ród Piastów – legendy związane z rodem.
2. Chrzest Polski. Chrystianizacja i przemiany kulturowe na ziemiach polskich. Misja św. Wojciecha. Nowe słowa i nowe znaczenie starych słów w języku polskim.
3. Wojny z Niemcami. Obrona kraju, wojowie. Obrona Głogowa.”

Proponujemy zamienić te punkty na punkt o treści:

„Powstanie państwa polskiego i monarchia pierwszych Piastów.”

Poznanie monarchii pierwszych Piastów jest kluczowe dla zrozumienia powstania państwa polskiego, a więc możliwość zrealizowania takiej lekcji przez nauczyciela ma uzasadnienie. Tym bardziej, że w przyszłym roku obchodzić będziemy 1000. rocznicę powstania królestwa polskiego.

X. Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Propozycja w udostępnionym projekcie zmierza do wykreślenia punktu:

„Opisuje panowanie Stefana Batorego, ze szczególnym uwzględnieniem jego polityki zewnętrznej.”

Proponujemy zamienić ten punkt.

Ze względu na współczesny imperializm rosyjski właściwym będzie zachowanie punktu dotyczącego imperializmu rosyjskiego w okresie panowania Stefana Batorego. Panowanie Stefana Batorego wiąże się z wielkimi zwycięstwami Polski nad Rosją, co pozytywnie buduje dumę narodową. Rzeczpospolitej udało się znacząco opóźnić rosyjski imperializm i dążenia tego kraju do opanowania Inflant.

XXVIII. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej

Propozycja w udostępnionym projekcie zmierza do wykreślenia z fragmentu punktu:

„wersalskie decyzje a fenomen Powstania Wielkopolskiego i powstań śląskich (zachód) – federacyjny dylemat a inkorporacyjny rezultat (wschód)”

Proponujemy przeredagować ten punkt:

„przedstawia proces kształtowania się granic niepodległej Polski; zna skutki powstania wielkopolskiego i powstań śląskich”

Proponujemy pozostawić wzmiankę o powstaniu wielkopolskim i powstaniach śląskich jako wydarzeniach szczególnie istotnych w kształtowaniu się granic odrodzonej Polski. Mówieniu o powstaniach, które przynosiły korzyści Polsce, wobec tragedii innych powstań, nigdy mało.

XXVIII. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej

Propozycja w udostępnionym projekcie zmierza do wykreślenia z fragmentu punktu:

„opisuje wojnę polsko-bolszewicką i jej skutki”

Proponujemy przeredagować ten punkt:

„opisuje wojnę polsko-bolszewicką i jej skutki; zna bitwę warszawską i jej bohaterów: Józefa Piłsudskiego, Tadeusza Rozwadowskiego i Wincentego Witosa”

Proponujemy uzupełnić punkt o bitwę warszawską, jedną z najważniejszych bitew w historii świata, warto także aby w podstawie pokazać, że zwycięstwo było możliwe dzięki współpracy najważniejszych osób w państwie.

XXIX. II Rzeczpospolita w latach 1921-1939

Propozycja w udostępnionym projekcie:

„omawia kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce – przyczyny, przebieg i skutki przewrotu majowego”

Proponujemy przeredagować ten punkt:

„wyjaśnia przyczyny przewrotu majowego oraz ocenia skutki ustrojowe (nowela sierpniowa, wybory brzeskie, proces brzeski, konstytucja kwietniowa z 1935 roku)”.

Proponujemy odejść od określenia „kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce”. Trudno mówić o szczególnym kryzysie. Był to normalna gra parlamentarna, nie szczególnie różniąca się od gry parlamentarnej w początkowym okresie III RP jeśli chodzi o rozdrobnienie przedstawicielstwa w Sejmie. Kryzys wykreował dopiero Józef Piłsudski rozpoczynając nielegalnych zamach stanu, który przekreślał rządy demokracji w Polsce.

XXIX. II Rzeczpospolita w latach 1921-1939

Propozycja w udostępnionym projekcie zmierza do wykreślenia fragmentu punktu:

„rządy sanacji, zmiany ustrojowe (konstytucja kwietniowa z 1935 r.)”

Proponujemy przeredagować ten punkt:

„opisuje polski autorytaryzm - rządy sanacji”

Proponujemy pozostawić wykreślony fragment z pozostawieniem sformułowania „rządy sanacji”.

XXXII. Wojna obronna Polski we wrześniu 1939 r. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września)

Propozycja w udostępnionym projekcie zmierza do wykreślenia punktu:

„podaje przykłady szczególnego bohaterstwa Polaków, np. obrona poczty w Gdańsku, walki o Westerplatte, obrona wieży spadochronowej w Katowicach, bitwy pod Mokrą i Wizną, bitwa nad Bzurą, obrona Warszawy, obrona Grodna, bitwa pod Kockiem, bitwa nad Bzurą”

Proponujemy pozostawić ten punkt w brzmieniu:

„podaje przykłady szczególnego bohaterstwa Polaków”

Nie należy rezygnować z przykładów bohaterstwa Polaków w kontekście wybuchu II wojny światowej. Takie wydarzenia jak obrona Poczty Polskiej w Gdańsk i obrona Westerplatte są istotnym symbolem przelewania krwi za polskość i jednymi z najbardziej znanymi w powszechnym obiegu wydarzeniami w polskiej historii. Toteż warto tę wiedzę nadal przekazywać już w szkole podstawowej.

XXXIII. II wojna światowa i jej etapy

Aktualne brzmienie:

„charakteryzuje politykę Niemiec na terenach okupowanej Europy; przedstawia zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów; zna przykłady bohaterstwa Polaków ratujących Żydów z Holokaustu”

Propozycja w udostępnionym projekcie:

„charakteryzuje politykę Niemiec na terenach okupowanej Europy; przedstawia zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów; charakteryzuje postawy Polaków wobec Holokaustu”

Proponujemy pozostawić ten punkt w brzmieniu:

„charakteryzuje politykę Niemiec na terenach okupowanej Europy; przedstawia zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów; charakteryzuje postawy Polaków wobec Holokaustu; zna przykłady bohaterstwa Polaków ratujących Żydów”

Kwestia pomocy polskiej Żydom w okresie II wojny światowej jest bardzo ważna, wiedza o Sprawiedliwych jest jej istotnym uzupełnieniem, która powinna się znaleźć w podstawie programowej.

XXXIV. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką

Aktualne brzmienie:

„wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego (rzezi wołyńskiej) na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej”

Propozycja w udostępnionym projekcie:

„wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej”

Proponujemy pozostawić ten punkt w brzmieniu:

„wyjaśnia przyczyny i rozmiary rzezi wołyńskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej”

Wykreślenie słowa „rzeź wołyńska” i pozostawienie „konflikt polsko-ukraiński” błędnie sugeruje, że doszło tutaj do jakiejś symetrycznej wojny między stronami. Tymczasem dokonany został masowy i zorganizowany mord na najczęściej bezbronnej ludności Polskiej przez UPA.