Sylwetki monarchów z dynastii Tudorów

Dynastia Tudorów była i pozostaje do dziś jedną z najbardziej fascynujących rodzin, które kiedykolwiek dzierżyły w swoich rękach władzę. Zimowy Król, Rubaszny Król Hal, Krwawa Maria i Królowa Dziewica to postaci znane praktycznie wszystkim. Kim byli i czego dokonali podczas swoich rządów?

Henryk VII Tudor

Henryk VII

28.01.1457 – 21.04.1509

Założyciel dynastii Tudorów, Henryk Tudor, przyszedł na świat jako syn Edmunda Tudora i Małgorzaty Beaufort. Nie był owocem wielkiej miłości, a związku zaledwie czternastoletniej, niegotowej jeszcze na małżeństwo dziewczyny i dorosłego, pragnącego potomka mężczyzny. Henrykowi nie było jednak dane poznać swego ojca, gdyż ten zmarł jeszcze przed jego narodzinami.

Henryk Tudor od roku 1471, czyli od śmierci Henryka VI i jego syna Edwarda Westminstera, był jedynym męskim pretendentem do tronu Anglii wywodzącym się z rodu Lancasterów, który walczył o władzę z rodziną Yorków. Kiedy stało się jasne, że Henryk jest jedyną nadzieją Lancasterów i okazał się być coraz większym zagrożeniem dla rządzącego Edwarda IV, zmuszony był uciekać ze swym wujem Jasperem do Bretanii, gdzie dorastał i stał się mężczyzną.

Do Anglii powrócił dopiero w roku 1485, przewodząc armii najemników, dzięki której zdołał pokonać nielubianego przez poddanych króla Ryszarda III, brata Edwarda IV. Udało mu się to między innymi dzięki aktywnej działalności jego matki, która od początku wierzyła, że jej syn zasiądzie kiedyś na tronie Anglii. Aby mu w tym pomóc, doprowadziła do jego zaręczyn z córką Edwarda IV oraz Elżbiety Woodville, Elżbietą York, która została jego żoną.

To dzięki Elżbiecie Henryk VII umocnił swoje rządy, jego pretensje do tronu były jednak na tyle słabe, że przez cały okres swojego panowania czuł się na nim niepewnie. Nie pomagali mu również kolejni pretendenci, którzy stanowili dla niego nieustanne zagrożenie – najważniejszym zadaniem króla stało się więc pozbywanie się ich i umacnianie swojej władzy.

Słynął ze swego chłodu oraz skąpstwa. Wśród poddanych budził mieszane uczucia, nigdy nie umiał jednak wzbudzić w nich miłości do siebie. Zmarł po dwudziestu czterech latach rządów, pochowawszy wcześniej swojego pierworodnego syna Artura, oraz ukochaną żonę Elżbietę. Jego ciało zostało złożone w Westminsterze.

Henryk VIII

Henryk VIII

28.04.1491 – 28.01.1547

Henryk VIII Tudor był drugim synem Henryka VII i Elżbiety York. Jego starszy brat Artur, którego przeznaczeniem było zostać królem Anglii, zmarł w wieku zaledwie szesnastu lat i Henryk z chłopca, który najprawdopodobniej miał związać swoje życie z karierą biskupa, stał się nagle następcą tronu. Od dziecka wychowywał się pod okiem swej matki oraz w otoczeniu sióstr. Był rozpieszczony i rozkapryszony, ale także żywiołowy i chętny do nauki, co ujmowało wszystkich, którzy go poznali.

Wyrósł na przystojnego i postawnego młodego mężczyznę, który objął tron w wieku osiemnastu lat. Jego pierwszą poważną decyzją jako króla, było wzięcie za żonę wdowy po swoim bracie, Katarzyny Aragońskiej, którą najprawdopodobniej szczerze kochał. Nie doczekał się z nią jednak męskiego potomka, a jedynie córki o imieniu Maria i po wielu latach małżeństwa zaczął dostrzegać, że popełnił błąd. Stwierdził, że Bóg nie pobłogosławił ich związku, tak więc powinien on wziąć za żonę inną kobietę – Annę Boleyn, która pojawiła się w jego życiu i skradła jego serce.

Unieważnienie ślubu nie było jednak łatwe. W końcu Henryk zirytowany piętrzącymi się przed nim problemami i kuszony obietnicami sympatyków reformacji postanowił wziąć sprawy w swoje ręce i zerwać wszelkie związki z Rzymem. Ogłosił się głową Kościoła w Anglii i wziął Annę za żonę, która koronowana została w zaawansowanej ciąży. Niestety, z tego związku Henryk również doczekał się jedynie rudowłosej córeczki Elżbiety. Przekonany, że i tego małżeństwa nie pochwala Bóg uwierzył – lub chciał uwierzyć - w oskarżenia kierowane w stronę Anny przez jej przeciwników i skazał ją na śmierć za cudzołóstwo i uprawianie czarów.

Jedenaście dni później pojął za żonę Joannę Seymour, która dała Henrykowi upragnionego syna, sama jednak zmarła wkrótce po porodzie. Kolejną żonę Henryk znalazł w odległej Kliwii – Anna spodobała mu się przedstawiona na płótnie przez mistrza Holbeina, nie jednak na żywo. Małżeństwo zostało zawarte a następnie szybko unieważnione, aby Henryk mógł pojąć za żonę młodziutką Katarzynę Howard. Ta dziewczyna będąca kuzynką Anny Boleyn szybko podzieliła los swojej krewnej i zginęła pod toporem kata również oskarżona o cudzołóstwo.

Ostatnią żoną Henryka była Katarzyna Parr, której udało się przeżyć swojego męża, choć i ona poczuła na sobie oddech katowskiego topora, kiedy prawie została oskarżona o herezję. Henryk oszczędził jej tego losu, prawdopodobnie wdzięczny za jej oddanie i pielęgnowanie go, kiedy to otyły, starzejący się i z ropiejącą nogą leżał na łożu niezdolny samodzielnie się poruszać. Była to wielka tragedia dla tego mężczyzny, który w przeszłości był tak bardzo aktywnym, kochanym przez poddanym młodzieńcem.

Ten pragnący sławy i chwały monarcha przeszedł do historii nie za sprawą wielkich czynów na polu bitwy – o czym zawsze marzył - lecz poprzez liczne małżeństwa i przeprowadzenie w Anglii reformacji. Jest dziś jednym z najlepiej rozpoznawanych królów na świecie, choć jego decyzje, zarozumiałość i chęć stania się równym Bogu wywoływały i wciąż wywołują bardziej negatywne reakcje niż podziw i uwielbienie.

Edward VI Tudor

Edward VI

12.10.1537 – 6.07.1553

Młody Edward objął tron po śmierci swego ojca, Henryka VIII, w wieku zaledwie dziesięciu lat. Osierocony chłopiec nie był w stanie sam objąć rządów, więc w jego imieniu władzę dzierżyła Rada Regencyjna, na czele której stał jego wuj, Edward Seymour, który mianowany został księciem Somerset.

Po krótkim czasie Somerset stracił jednak poparcie Rady Regencyjnej, a wpływ miały na to jego usilne starania do przejęcia Szkocji siłą. Jednak Szkocja miała silnego przyjaciela we Francji, która wypowiedziała Anglii wojnę. Nie można było dłużej tolerować Seymoura, który naraził swój kraj na takie kłopoty – został aresztowany i skazany na śmierć.

Miejsce Somerseta zajął ambitny hrabia Northumberland, który widząc chorowitego chłopca zasiadającego na tronie Anglii, zaczął planować powstanie nowej dynastii – Dudleyów, na czele której miał stać. W tym celu ożenił swego najmłodszego syna Guildforda z Jane Grey, kuzynką króla (która z resztą wcześniej miała duże szanse zostać żoną samego Edwarda) i torował jej drogę do korony. Wydawało się, że nie będzie łatwo, gdyż według prawa sukcesji, jeśli Edward umrze bezpotomnie, na jego miejscu znaleźć miała się jego najstarsza siostra Maria, córka Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej, a następnie Elżbieta, córka Henryka i Anny Boleyn. Dziewczęta te były jednak oficjalnie ogłoszone bękartami, a sam Edward, który nie chciał dopuścić, aby królową została katoliczka Maria, zgodził się wyznaczyć na swą następczynię młodziutką Jane.

Edward VI był zagorzałym protestantem – w przeciwieństwie do swego ojca wychowywał się w czasach reformacji i gardził katolicyzmem. Za jego rządów zaszły w tej materii największe zmiany i młody król był bardzo zdeterminowany do umocnienia wiary protestanckiej w kraju. Oprócz tego król był niezwykle oczytany, mądry, bystry i wykształcony – już jako dziecko przemawiał i otwarcie wyrażał swoje opinie, często zadziwiając starszych od siebie.

 Niestety, był też słabego zdrowia i zmarł zaledwie pięć lat po swej koronacji. Powodem zgonu mogła być gruźlica lub też – jak twierdzi wielu historyków – trucizna.

Maria I Tudor

Maria I

18.02.1516 – 17.11.1558

Nieodrodna córka hiszpańskiej infantki Katarzyny Aragońskiej nie miała łatwej drogi ku tronowi Anglii. Była jedynym żyjącym dzieckiem swej matki i króla Henryka VIII. Choć w pierwszych latach swego życia była uwielbiana przez ojca, z czasem tracił on zainteresowanie swoją córką, która została zepchnięta na dalszy plan wraz ze swoją matką. Henryk był zdeterminowany, aby ożenić się z Anną Boleyn, której Maria za to nienawidziła. Gdy w końcu dopiął swego, a na świat przyszła malutka Elżbieta i została oficjalnie ogłoszona następczynią tronu, Maria straciła nadzieje na lepsze życie. Zmuszona do zostania dwórką własnej siostry czuła się zhańbiona i opuszczona. Została też odizolowana od matki, która w końcu zmarła.

Z czasem jednak Maria zyskała przychylność swego ojca, a stało się to za sprawą Joanny Seymour, trzeciej żony Henryka, która chciała zjednoczyć rodzinę. Nawiązała też dobre relacje z ostatnią macochą, Katarzyną Parr, która objęła opieką wszystkie dzieci Henryka.

Maria była zagorzałą katoliczką i nie dała się namówić do zmiany wyznania. Z tego też powodu Edward VI zdecydował się pominąć ją w linii sukcesji – co stało się wbrew woli jego ojca – i mianować swą następczynią Jane Grey. Lady Jane nie została jednak nawet oficjalnie koronowana na królową. Jej „rządy” trwały zaledwie dziewięć dni, gdyż jej zwolennicy zostali pokonani przez Marię, w której większość poddanych widziała prawowitą królową.

Wielu wkrótce pożałowało poparcia udzielonego Marii Tudor. Królowa po swej koronacji zapragnęła jak najszybciej wyjść za mąż i jako że zawsze blisko związana była ze stroną hiszpańską, zdecydowała, że jej małżonkiem zostanie książę Filip, syn cesarza Karola V Habsburga. Poddanym nie podobało się, że Hiszpania położy rękę na Anglii, w dodatku królowa postanowiła pozbyć się ze swojego kraju protestantów i zapłonęły liczne stosy, na których paleni byli heretycy. Dzięki temu królowa zyskała miano Krwawej Marii.

Małżeństwo z Filipem, wbrew nadziejom Marii nie było dla niej ani udane ani szczęśliwe. Młodszy od niej mężczyzna nie pokochał jej i liczył jedynie na synów, których Maria nie była w stanie mu dać. Dwukrotnie wydawało się jej, że zaszła w ciążę, ostatecznie okazało się jednak, że był to rak lub puchlina wodna, które doprowadziły do śmierci Marii pięć lat po przejęciu przez nią tronu.

Elżbieta I, druga córka Henryka VIII

Elżbieta I

7.09.1533 – 24.03.1603

Rudowłosa dziewczynka o imieniu Elżbieta przyszła na świat, jako księżniczka i córka króla Anglii Henryka VIII oraz jego drugiej żony Anny Boleyn. Niestety w wieku trzech lat Elżbieta straciła matkę, która została skazana na śmierć za domniemane liczne zdrady oraz uprawianie czarów. Księżniczka została uznana za dziecko z nieprawego łoża, pozbawiona tytułów i bogactwa, gdyż Henryk stwierdził, że Anna nigdy nie była jego żoną. Została zepchnięta z piedestału dokładnie tak samo, jak jej starsza siostra Maria kilka lat wcześniej.

Dzięki dobroci kolejnych żon swego ojca, Elżbieta zyskała część przywilejów, choć przez całe swoje życie ciągnęła się za nią etykietka bękarta. Choć wyglądała jak nieodrodna córka swego ojca oraz Tudor z krwi i kości, byli tacy, którzy twierdzili, że to nie Henryk lecz muzyk Mark Smeaton skazany na śmierć z Anną Boleyn był jej ojcem.

Elżbieta była protestantką jak jej brat Edward, więc po jego śmierci czuła się zagrożona. Nie przeszła jednak oficjalnie na wiarę katolicką, do czego przekonywała ją nieufna Maria. Siostra tak bardzo obawiała się zagrożenia ze strony Elżbiety, że osadziła ją nawet na jakiś czas w Tower za udział w rebelii, która miała na celu pozbawienie jej tronu. Nie wiadomo, czy Elżbieta rzeczywiście stała za tym przedsięwzięciem, które mimo wszystko organizowane było w imieniu protestanckiej księżniczki.

Na łożu śmierci Maria z ciężkim sercem przekazała koronę swojej młodszej siostrze. Elżbieta została koronowana w 1559 roku. Jej doradcy pragnęli jak najszybciej znaleźć dla niej małżonka, który stałby u jej boku, jednak Elżbieta nie była tym zainteresowana. Nie chciała umrzeć w połogu ani posądzona o niedorzeczne uczynki jak małżonki jej ojca, nie chciała też, aby mężczyzna odebrał jej władzę. Przyjmowała kolejnych kandydatów do swej ręki, lecz ostatecznie unikała deklaracji i zamążpójścia. Oznajmiła w końcu, że jest poślubiona jedynie Anglii i umrze jako dziewica.

Czy Elżbieta rzeczywiście pozostała dziewicą jest kwestią sporną. Nie da się ukryć, że przez prawie cały okres jej długich rządów u jej boku stał jeden mężczyzna, którego ceniła sobie najbardziej – Robert Dudley. Elżbieta i Robert darzyli się uczuciem, co do tego nie ma żadnych wątpliwości, nie wiadomo jednak czy doszło między nimi do czegoś więcej.

Tak jak jej ojciec otaczał się pięknymi kobietami, tak Elżbieta uwielbiała być adorowana przez przystojnych i młodych mężczyzn. Była próżna i wybuchowa, ciężko rozmawiało się z nią na drażliwe tematy, takie jak zapewnienie sukcesji.

Choć cieniem na jej legendzie położyła się trudna decyzja o pozbawianiu życia swej kuzynki Marii, królowej Szkotów, która zagrażała jej przez wiele lat, to czas jej rządów uznawany jest za jeden z najlepszych w historii Anglii. Królowa dała się poznać jako wojowniczka, która rozgromiła hiszpańską armadę oraz kobieta, która nie potrzebowała króla, by móc panować.

Zmarła dręczona przez nerwicę, która wywoływała u niej napady płaczu lub też powodowała, że siedziała przez wiele godzin patrząc w jeden punkt. Nie zostawiła po sobie potomka, a na swego następcę wyznaczyła Jakuba Szkockiego, syna zgładzonej Marii Stuart. Tym samym zakończyła panowanie wielkiej dynastii Tudorów.

Bibliografia:

1. J. Meyer, Tudorowie, Wydawnictwo Astra, Kraków 2012.
2. Fraser, Sześć żon Henryk VIII, Świat Książki, Warszawa 1996.
3. Penn, Henryk VII. Świt Anglii Tudorów, Wydawnictwo Astra, Kraków 2014.
4. Porter, Maria Tudor. Pierwsza królowa, Wydawnictwo Astra, Kraków 2013.
5. Starkey, Cnotliwy książę, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2009.
6. Gristwood, Elżbieta I i Robert Dudley, Wydawnictwo Astra, Kraków 2014.

Więcej o historii Anglii przeczytasz klikając na poniższą grafikę: