„Mroczny PRL. Wielkie afery” – P. Słowiński – recenzja

Okres PRL-u do dnia dzisiejszego budzi mieszane uczucia. Wszechobecna cenzura oraz propaganda zostawiły w społeczeństwie widoczny ślad, jednak nawet w tamtych czasach nie wszystkie oszustwa dało się zatuszować. Były afery, które bezpośrednio uderzały w ówczesną władzę. Okoliczności wielu z nich do dziś nie udało się wyjaśnić. Przemysław Słowiński w swej książce wybrał te, które wstrząsnęły sceną polityczną oraz społeczeństwem.

Nakładem wydawnictwa Fronda ukazała się książka autorstwa Przemysława Słowińskiego Mroczny PRL. Wielkie afery. Przybliżono w niej dziesięć głośnych spraw, które odbiły się szerokim echem w PRL-u. Pośród omówionych historii znalazły się afery: Józefa Światły, konsularna z udziałem Czesława Śliwy, Radia Wolna Europa, braci Kowalczyków, mięsna, „Złotogłowych„, hotelu Silesia, Radiokomitetu, Jerzego Kalibabki oraz afera ”Żelazo”. Zaprezentowane przez autora przypadki ukazują mroczną stronę władzy. Często główni oskarżeni stawali się kozłami ofiarnymi członków partii, którzy chcieli odwrócić uwagę od bieżącej sytuacji politycznej oraz ciągłych braków na rynku.

Jeśli ktoś szuka w książce wielkich skandali czy też krwawych przypadków rozwiązywania spraw, to się rozczaruje. Większość poruszonych kwestii opierała się na wielkiej akcji propagandowej. Pozwani – niezależnie od popełnionych zbrodni – zazwyczaj odpowiadali w oficjalnych aktach oskarżenia za podobne czyny m.in. łapówki, oszustwa czy też kradzieże. Na tle poruszanych spraw niewątpliwie wyróżniają się afery: konsularna z Czesławem Śliwą w roli głównej oraz wielka afera matrymonialna z udziałem Jerzego Kalibabki, który w latach 80. XX w. zyskał miano „najsłynniejszego polskiego oszusta-uwodziciela”. Obaj byli bardzo zręcznymi naciągaczami, przez kilka lat nieuchwytnymi dla wymiaru sprawiedliwości. Czesław Śliwa udawał dyplomatę, we Wrocławiu otworzył fałszywe biuro konsulatu generalnego Austrii. Udało mu się wywieść w pole nawet pracowników Urzędu Rady Ministrów. Podobnie było także w przypadku Jerzego Kalibabki, który w ciągu swej przestępczej kariery oszukał setki kobiet, wyłudzając przy tym niemałe kwoty.

Pośród omawianych afer nie mogło również zabraknąć sprawy Józefa Światły, która wstrząsnęła ówczesnym systemem politycznym. Pełnił on funkcję wicedyrektora Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego mającego dostęp do najtajniejszych akt i kartotek. Odpowiadał m.in. za aresztowania członków AK, przygotowywał pokazowy proces W. Gomułki. Jego ucieczka na Zachód oraz późniejsze ujawnianie mrocznych sekretów PRL-u w audycji Za kulisami bezpieki i partii nadawanej w Radiu Wolna Europa była bez wątpienia jednym z ważniejszych wydarzeń politycznych tamtego okresu. Ucieczka J. Światły była silnym ciosem wizerunkowym dla partii, która dotąd skrzętnie ukrywała swoje działania i bezlitośnie pozbywała się opozycji.

Książka Mroczny PRL. Wielkie afery jest pozycją ciekawą, po którą warto sięgnąć, ukazuje ona bowiem nieznane oblicze sytemu jaki panował w PRL-u. Autor posługuje się przystępnym i zrozumiałym językiem. Stara się także ukazać najważniejsze aspekty poruszanych kwestii. W tym celu pokrótce omawia sylwetki głównych bohaterów oraz okoliczności w jakich działali wraz z późniejszymi konsekwencjami.

Walorem pracy jest umieszczenie znacznej liczby cytatów w poszczególnych rozdziałach co sprawia, iż nie jest to tylko pozycja czysto faktograficzna. Plusem są także przypisy zamieszczone w książce, które wyjaśniają zastosowane skróty lub też przybliżają krótki życiorys postaci wymienianych w prezentowanej opowieści. Zabieg ten pozwala czytelnikowi odnaleźć się w przytoczonej historii, szczególnie gdy pojawia się w niej wiele nazwisk kluczowych dla danej sprawy.

Zastrzeżenia można mieć co do obszerności poszczególnych rozdziałów. Niektóre z nich są bowiem bardzo rozległe i nazbyt szczegółowo omówione. Już po kilkunastu stronach stają się przez to nudne i tracą swe pierwotne walory poznawcze. Autor stara się w nich poruszać zbyt wiele wątków, które wprowadzają chaos, i pod koniec danego rozdziału tak naprawdę nie wiadomo co było głównym motywem przewodnim poruszanej historii.

Recenzowana pozycja zawiera także indeks nazwisk oraz bibliografię. Jest ona jednak sporządzona dość chaotycznie. Autor nie dokonał podziału na źródła, opracowania czy też strony internetowe. Zastosował jedynie układ alfabetyczny.

Mimo kilku drobnych niedociągnięć z pewnością warto sięgnąć po omówioną pozycję, przybliża ona bowiem niezbyt znaną, mroczną stronę PRL-u. Poza tym niektóre z ukazanych historii są naprawdę szokujące oraz intrygujące. Z pewnością każdy czytelnik znajdzie tutaj coś dla siebie.

Plus minus:

Na plus:

+ tematyka

+ zamieszczenie fragmentów cytatów

+ przystępny i zrozumiały język

+ przypisy tłumaczące pojęcia oraz przybliżające sylwetki postaci

Na minus:

- nieuporządkowana bibliografia

- zbyt szczegółowe omówienie niektórych afer

Tytuł: Mroczny PRL. Wielkie afery

Autor: Przemysław Słowiński

Wydawca: Fronda

Rok wydania: 2017

ISBN:978-83-8079-120-6

Liczba stron: 392

Okładka: miękka

Cena: 39,90 zł

Ocena recenzenta: 7,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta: Edyta Chrzanowska}