„Kozacy w Wehrmachcie 1941-1945” - S.J. Newland - recenzja

Wydawać by się mogło, że II wojna światowa jest najlepiej udokumentowanym konfliktem zbrojnym, którego wszystkie, bądź prawie wszystkie, tajemnice zostały już odkryte. Ale ci, którzy myślą w podobny sposób są w błędzie. Dowodem na to jest opublikowana nakładem wydawnictwa Bellona praca Samuela J. Newlanda pt. Kozacy w Wehrmachcie 1941-1945.

Ten amerykański historyk, jest profesorem wydziału wychowania w US Army War College w Carlisle w Pensylwanii. Specjalizuje się przede wszystkim we współczesnych dziejach Niemiec oraz zagadnieniach militarnych, autor m.in.: The D-Day Companion oraz History of the Militia and National Guard in Pennsylvania1.

Całość recenzowanej pracy odnosi się do tematu stosunkowo słabo naświetlonego w literaturze przedmiotu – sojuszniczych słowiańskich formacji zbrojnych walczących w okresie II wojny światowej po stronie III Rzeszy.

Autor przedstawił tę problematykę na przykładzie jednej z słowiańskich grup narodowych, a mianowicie Kozaków. Wybór Newlanda podyktowany był skąpą literaturą podejmującą niniejsze zagadnienie, a co za tym idzie chęcią uzupełnienia istniejącej luki. Z kolei celem autora, przyświecającym pisaniu niniejszej książki, było wywołanie u innych badaczy tzw. „wrażliwości historycznej” i skłonienie do większego zaangażowania się w prace badawcze nad tą interesującą tematyką.

Omawiana publikacja składa się z dziesięciu rozdziałów.

Pierwsze trzy mają charakter ogólno-wprowadzający i przedstawiają poglądy Hitlera wobec ZSRR, zamieszkujących ich narodów słowiańskich, dalej niemieckie plany ataku na ZSRR oraz kolonizacji nowych terytoriów. W tych pierwszych rozdziałach istotnym i najważniejszym zagadnieniem, z punktu widzenia całej pracy, jest dla autora sprawa przyczyn dla których to jedna i druga strona zdecydowały się na wzajemną współpracę. Kwestia ta sprowadza się do ukazania odstępstw od tych punktów nazistowskiej ideologii, które odnoszą się do Słowian i użytej w tym celu argumentacji. Szczególnie interesujący jest w tym kontekście rozdział trzeci, w którym przedstawiona została działalność tzw. „Grupy Innych Niemiec”, czyli tych oficerów Wehrmachtu, którzy opowiadali się za zmianą polityki państwowej względem Słowian i aktywne włączenie ich w walkę z bolszewizmem.

Pozostałe rozdziały przybliżają Czytelnikowi wyczerpujące informacje na temat dziejów Kozaków (począwszy od czasów najdawniejszych) i ich formacjom tworzonym w ramach niemieckich sił zbrojnych. W tej części pracy mamy okazję zapoznać się z procesem rekrutacji, szkolenia oraz formowania jednostek kozackich, jak również prześledzić szlak bojowy Kozaków aż po smutny koniec w 1945 r. Co więcej Czytelnik ma sposobność zapoznania się z ewolucją poglądów nazistów wobec tej narodowości, poznać plany Wehrmachtu dotyczące projektu utworzenia tzw. Wielkiej Kozaczyzny i największych jego rzeczników wśród oficerów niemieckich.

Miłym dodatkiem do książki są aneksy: tabela porównawcza stopni wojskowych, regulaminowy stan liczebny niemieckich jednostek bojowych, dwie tabele organizacyjne konnego pułku kawalerii i XV Kozackiego Korpusu Kawalerii oraz tabela prezentująca personel sztabowy tego ostatniego.

Pracę wzbogacają ponadto liczne, dotychczas niepublikowane fotografie, mapki, schematy oraz cytaty źródłowe.

Plusem pracy Newlanda jest bezwątpienia język – barny i przystępny. Książkę czyta się „jednym tchem”, a dzięki stylowi autora wiadomości zapadają na długo w pamięć.

Wartościowa jest również obszerna bibliografia (przede wszystkim prace angielskie, niemieckie i rosyjskie), zważywszy szczególnie na „rzadkość” tematu.

Cenny jest ponadto wstęp. Zawiera on bowiem kompletny stan badań nad niniejszym zagadnieniem, począwszy od okresu powojennego po wczesne lata dziewięćdziesiąte

Wartość pracy wzbogaca dodatkowo fakt, iż autor pisząc ją, opierał się nie tylko na literaturze, ale i na osobistych kontaktach z żyjącymi jeszcze członkami tej formacji (łącznie z niemieckimi oficerami). Zebrane w ten sposób materiały czynią relację rzetelniejszą i pełniejszą, nadając jej też miejscami charakter subiektywny.

Pod względem technicznym publikacja prezentuje się całkiem dobrze. Wydanie jest niezwykle staranne pod kątem gramatyki i poprawności stylistycznej. Drobnym mankamentem jest jednak umieszczenie przypisów na końcu rozdziałów. Utrudnia to nieco korzystanie z książki, zmuszając do ciągłego wertowania stronic, co wprowadza lekki chaos w lekturze tekstu. Kolejny minus sprawia fakt, iż książka jest klejona, tak więc w połączeniu z tym co zostało napisane wyżej, szybko się rozpada.

Z książki zadowoleni będą na pewno miłośnicy II wojny światowej oraz „poszukiwacze„ nowych, nieznanych jeszcze wątków tego konfliktu. Być może też ”Kozacy….” zainspirują niejednego historyka do pogłębienia stanu badań i studiów nad niniejszą problematyką. Warto sięgnąć po tę pozycję.

1. Informacja o autorze zaczerpnięta ze strony http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil [↩]