„Miejsca Holokaustu w Europie” – M. Winstone – recenzja

Miejsca związane z Holokaustem to nie tylko obozy zagłady zlokalizowane na obecnym terytorium Polski. To setki miejsc w tej części Europy, która do roku 1945 znajdowała się pod panowaniem Trzeciej Rzeszy. Czy możliwe jest spisanie każdego z nich?

Martin Winstone postawił przed sobą ambitny plan przygotowania książki-przewodnika, w której zostałyby ujęte wszystkie miejsca będące świadkami Holokaustu. Niewątpliwie jest to bardzo ważny projekt pozwalający przybliżyć każdemu czytelnikowi często powszechnie nieznane lokalizacje. I to wszystko bez kosztownych podróży. Jednak czy autor osiągnął zamierzony cel?

Winstone podzielił książkę według kryteriów państwowych. Tak więc znajdują się w niej rozdziały poświęcone miejscom Holokaustu we Francji, Belgii, Holandii, we Włoszech, w Niemczech, Austrii, Czechach, na Słowacji, Węgrzech, w Polsce, na Litwie, Łotwie, w Estonii, na Białorusi, Ukrainie, w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Serbii, Grecji oraz tzw. miejscom pozostałym, czyli Bułgarii, Danii, Luksemburgu, Mołdawii, Macedonii, Norwegii, Rumunii, Rosji, Słowenii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Każdy opis tych miejsc zawiera dodatkowe informacje dla osób, które chciałyby je odwiedzić, a więc strony internetowe, możliwości dojazdu, godziny otwarcia i ceny biletów. Można powiedzieć, że pod względem logistycznym jest to idealny przewodnik.

Niestety dużo gorzej jest z warstwą merytoryczną. Autor mylnie datuje zbrodnicze oblicze obozów koncentracyjnych na rok 1944. Masowa zagłada różnych grup (chorych psychicznie, kalekich, członków poszczególnych narodowości i grup etnicznych) była dużo wcześniej. Autor nie ma dostatecznego rozeznania w historii poszczególnych krajów pod okupacją III Rzeszy, stąd błędna informacja, że w Belgii doszło do jedynego ataku na pociąg z deportowanymi do obozu. Taka akcja wydarzyła się również pod Celestynowem, kiedy doszło do odbicia osób przewożonych do KL Lublin-Maydanek. W opisie KL Ravensbrük próżno szukać informacji o Królikach, czyli więźniarkach, na których przeprowadzano eksperymenty pseudomedyczne. Nie ma informacji o Jozsefie Antallu i Henryku Sławiku, którzy z narażeniem własnego życia (Sławik zginął w KL Mauthausen) ratowali Żydów węgierskich czy o Centrali Przesiedleńczej dla Żydów, którą Niemcy zamierzali założyć w Oświęcimiu.

Winstone wprowadza czytelnika w błąd, pisząc o pomnikach, które rzekomo znajdują się na dziedzińcu bloku 11 w KL Auschwitz czy eksperymentach doktora Mengele na bloku 10 tego obozu. Nie wspomina także o pierwszych mordach w Chełmnie w ramach Aktion T4 oraz umniejsza ludobójczy wymiar obozów dla nieletnich.

Nie popisał się również wydawca polski. Przypisy znajdują się tylko w części dotyczącej Polski i to w takim zagęszczeniu, jakby ktoś się bardzo starał, ale nagle zabrakło mu siły albo wiedzy. Dodatkowo nazwanie przymusowego przejęcia przedsiębiorstw żydowskich mianem „arianizacji” nasuwa pytanie, co u licha arianie robili w Trzeciej Rzeszy. Kolejny raz rozczarowuje podejście Bellony do wydawanych przez siebie książek.

Miejsca Holokaustu w Europie miały potencjał. Niestety, zarówno autor, jak i polski wydawca zawiedli pokładane w nich nadzieje. Niemniej książka może być pomocna jako spis miejsc, w których dokonał się Holokaust.

Plus minus:

Na plus:

+ wyszczególnienie wielu, często zapomnianych miejsc związanych z Holokaustem

Na minus:

- liczne błędy merytoryczne

- słaba redakcja wersji polskiej

Tytuł: Miejsca Holokaustu w Europie

Autor: Martin Winstone

Wydawca: Bellona

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-11-14344-9

Liczba stron: 592

Okładka: twarda

Cena: 54,90 zł

Ocena recenzenta: 5/10

^{Redakcja merytoryczna: Zuzanna Świrzyńska}

^{Korekta językowa: Wiktoria Wojtczak}