M. Borowiak „Słownik biograficzny wielkopolskich emigrantów, podróżników i ludzi morza” - zapowiedź

7 czerwca br. o godz. 17.00 w byłym kościele poewangelickim w Nekielce k. Nekli, własności Anny i Andrzeja Kareńskich, którzy organizują tutaj wystawy, koncerty i spotkania z ludźmi kultury, odbędzie się uroczysta promocja kolejnej książki Mariusza Borowiaka Słownik biograficzny wielkopolskich emigrantów, podróżników i ludzi morza.

Słownik biograficzny wielkopolskich emigrantów, podróżników i ludzi morza jest pierwszym tego typu opracowaniem o charakterze encyklopedycznym w historiografii polskiej. W układzie alfabetycznym ukazane zostały biogramy 445 ludzi, którzy byli związani zawodowo z pracą na morzu (służyli w marynarce wojennej i handlowej pod biało-czerwoną banderą, pełnili obowiązki we flotach państw pod obcymi banderami lub byli rybakami), wzięli udział w licznych peregrynacjach od najbliższych do najodleglejszych zakątków świata, dokonali odkryć geograficznych oraz wnieśli wkład do nauki i kultury kraju własnego lub w miejscach, do których dotarli.

Autor Słownika na początku lat 80-tych podczas spotkania z Jerzym Pertkiem, największym współczesnym popularyzatorem polskich spraw morskich od X do XX wieku, został zachęcony do przygotowania wydawnictwa o Wielkopolanach na świecie. Bohaterowie Słownika… żyli „z morza i dla morza”. W jego przygotowanie autor włożył bardzo wiele wysiłku, stanowi to swego rodzaju zwieńczenie blisko 30 letnich zabiegów służących skompletowaniu dokumentów i materiałów biograficznych.

Przystępując do pisania Słownika… Mariusz Borowiak zapoznał się z literaturą podróżniczą, pamiętnikarską, dokumentami archiwalnymi w kraju i za granicą, relacjami naocznych świadków, wreszcie spisał wspomnienia rodzin i najbliższych postaci występujących w niniejszym wydawnictwie. Współpracując przez lata z kilkunastoma redakcjami pism na terenie Wielkopolski, ogłosił artykuły o ludziach morza, m.in. w: „Gazecie Gnieźnieńskiej„, „Kulisach Gnieźnieńskich„, „Głosie Wągrowieckim„, „Wiadomościach Kościańskich”, „Magazynie Lubskim”, „Wiadomościach Wrzesińskich”, „Wielkopolskim Zagłębiu”, „Gazecie Nadwarciańskiej”, „Gazecie Jarocińskiej”, „Gazecie Ostrowskiej”, „Gazecie Poznańskiej”, „Kórniczaninie”, „Ziemi Kórnickiej”, „Nadnoteckim Echu” czy w ”Kwartalniku Wrzesińskim” i kwartalniku ”Ziemia Wągrowiecka” oraz opracował hasła do Encyklopedii polskiej emigracji i Polonii (t. 1-5), Słownika Biograficznego Wielkopolski Południowo-Wschodniej Ziemi Kaliskiej i Encyklopedii Gniezna. Wykorzystał także bogate zbiory archiwalne, przechowywane m.in. w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu, Bibliotece Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Bibliotece Kórnickiej, Izbie Pamięci Jerzego Pertka w Poznaniu, a także zbadał dokumenty przechowywane w Archiwum Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie, Stowarzyszeniu Marynarki Wojennej w Londynie, Instytucie i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Bundesarchiv Militärarchiv w Freiburgu, U-Boot-Museum w Cuxhaven-Altenbruch w Niemczech oraz skorzystał z zasobów Archiwów Państwowych w Polsce.

Pod względem chronologicznym przygotowany przez autora Słownik obejmuje okres od X wieku do czasów współczesnych. Praca ta składa się ze wstępu i z części encyklopedycznej – biogramów. Każdy biogram natomiast został podzielony również na dwie części. Pierwszą stanowi nota biograficzna – właściwy życiorys, a drugą syntetyczny wykaz literatury odnoszącej się do danej postaci. Ten drugi element stanowi bardzo ważne uzupełnienie wiadomości zaprezentowanych w nocie biograficznej i podnosi wartość merytoryczną słownika. Dzięki temu zabiegowi, coraz częstszemu w tego typu publikacjach, autor daje wszystkim zajmującym się tą problematyką wyśmienitą bazę do uzupełnienia wiadomości o danej postaci i jej działaniu. Cenną rzeczą przy zamieszczonych biogramach jest dodanie fotografii, ikonografii, zdjęć okrętów i statków, na których służyli i pływali, itp.

Praca ma wielkie walory poznawcze i edukacyjne. Z takim samym powodzeniem będzie ona służyła osobom, które profesjonalnie zajmują się problematyką morską i podróżami, jak i tym, którzy tylko przygodnie będą sięgali po omawiany słownik. Oprócz tego, dzięki biogramom zawartym w tym słowniku „bezimienne dotychczas postacie znajdą swoje miejsce w historii”, co jest szczególnie ważne z punktu widzenia historii wielkopolskich małych ojczyzn. Ewentualne braki, subiektywny wybór diagramów dla czasów najnowszych, będą mogły być uzupełnione w kolejnym wydaniu tego słownika.

Słownik biograficzny… dotyczy całej Wielkopolski w jej pojęciu historycznym od XV wieku (w tym okresie obejmowała m.in. woj. poznańskie, kaliskie, sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie i inowrocławskie), a także w odniesieniu do obecnych granic. Słownik biograficzny wielkopolskich emigrantów, podróżników i ludzi morza pomyślany został jako leksykon, który został napisany językiem przystępnym i jest przeznaczony dla szerokiego kręgu czytelników. Szczególnie przydatny może być jako materiał pomocniczy w nauczaniu historii i wiedzy o społeczeństwie, przeznaczony dla znawców tematu i oczywiście dla rodzin bohaterów niniejszego opracowania. Z tego względu wskazane jest, aby mógł znaleźć się w bibliotekach szkolnych i publicznych na terenie całej Wielkopolski.

W Słowniku zamieszczono biogramy tych osób, które przez swój pobyt na obcych kontynentach ze względu na działalność religijną lub misyjną, zamorskie podróże poselskie i handlowe, udział w wyprawach wojennych i badawczych, spełniając się w sztuce (literatura, malarstwo, rzeźba i muzyka) oraz w innych dziedzinach, wielokrotnie podkreślały swoje pochodzenie. To jednostki, które wyrosły ponad przeciętność, rozwijając na obczyźnie bogatą działalność, rozsławiły imię Polski i Wielkopolski. Słownik obejmuje wyłącznie osoby nieżyjące, których dokonania należą do przeszłości.

Zbigniew Pilarczyk doktor habilitowany, profesor UAM w Poznaniu, kierownik Zakładu Historii Wojskowości Instytutu Historii i Prorektor ds. studenckich na UAM, autor posłowia w Słowniku tak pisze:

Słowniki, podobnie jak encyklopedie są specyficznym typem pracy naukowej, która wymaga od autora ogromnego nakładu pracy przy bardzo specyficznej formie wypowiedzi. Hasło słownikowe jest z natury swojej jest zwartą a jednocześnie wyczerpującą formą przekazu informacji, która jednak wymaga ogromnej wiedzy. Jeden z moich mistrzów, uczących mnie warsztatu historyka mawiał, że hasło słownikowe lub encyklopedyczne zawierające kilkaset znaków jest niejednokrotnie trudniejsze do napisania niż monografia mająca kilkaset stron – pracy jest tyle samo, ale efekt wizualny bardzo różny.  I być może coś jest na rzeczy bowiem autor tej publikacji jest znany z tego, że jego dotychczasowe książki liczyły sobie po kilkaset stron każda. Tak więc autor podjął próbę sprawdzenia się w tak krótkiej formie jaką jest hasło słownikowe. […] Jest zatem Słownik bardzo specyficznie opowiedzianą historią Wielkopolski i Wielkopolan i jestem przekonany, że efekt mrówczej pracy autora zostanie doceniony przez czytelników. Dzisiaj, gdy coraz bardziej jesteśmy zainteresowani przeszłością swojej „małej ojczyzny”, takie teksty jak ten mają ogromną szansę powodzenia […] Jestem przekonany, że książka ta nie należy do tych, którą się przeczyta i odkłada w najodleglejszy fragment półki. Wręcz przeciwnie powinna ona nam towarzyszyć i być zawsze pod ręką.

Podczas trwania promocji Słownika odbędzie się koncert chóru kameralnego „Dysonans„ pod dyr. prof. dr hab. Magdaleny Wdowickiej–Mackiewicz, zostaną ogłoszone wyniki konkursów plastycznego i literackiego pt. ”Wielkopolscy emigranci, podróżnicy i ludzie morza” (skierowany do młodzieży gimnazjalnej) oraz otwarcie wystawy fotograficznej i prac plastycznych biorących udział w konkursie. Publiczność będzie mogła przeprowadzić rozmowę z autorem. Wśród zaproszonych gości będą potomkowie bohaterów Słownika. Podczas serwisu kawowego, w plenerze, będzie czas na dyskusję. Na specjalnym kiermaszu można będzie nabyć wcześniejsze książki Mariusza Borowiaka oraz uzyskać dedykację z autografem autora.