„Dziennik z podróży do Rosji” – J. Steinbeck – recenzja

Dziennik z podróży do Rosjii nie jest pozycją naukową ani historyczną. Jest za to klasykiem literatury reportażowej zabierającym czytelnika w sam środek powojennej Rosji i ukazującym radości i trudy życia jej szarych mieszkańców z Moskwy, Tbilisi, Kijowa oraz licznych wsi. Autor, wybitny amerykański prozaik, bez zbędnych uprzedzeń i waśni przedstawia związki łączące w pierwszych powojennych latach nie tylko polityków, ale też jego rodaków z obywatelami Związku Radzieckiego.

„Gazety podawały codziennie setki wiadomości na temat Rosji. Co myśli Stalin, co planuje sowiecki sztab generalny, jak wygląda rozmieszczenie wojsk i jak przebiegają próby z użyciem broni atomowej i kierowanych pocisków rakietowych. Wszystkie te informacje pochodziły z drugiej ręki, podawali je ludzie, którzy nigdy w Rosji nie byli. Nie wszystkie źródła są godne zaufania. Podczas tej rozmowy uświadomiliśmy sobie (razem z Robertem Capą, współautorem – przyp. red.), że nikt nie pisze o rzeczach, które interesują nas najbardziej. Jak ubierają się Rosjanie? Co jadają na kolację? Czy urządzają przyjęcia? Jaka jest tamtejsza kuchnia? Jak uprawiają seks i jak umierają mieszkańcy Rosji? O czym rozmawiają? Czy tańczą, śpiewają, oddają się rozrywkom? Czy dzieci chodzą do szkoły? Pomyśleliśmy, że dobrze by było dowiedzieć się tego wszystkiego, sfotografować to”1. W ten właśnie sposób w głowach Johna Steinbecka i Roberta Capy narodziła się myśl o wyjeździe do Państwa Rad, z którego efektami czytelnicy z całego świata zapoznali się w Dzienniku z podróży do Rosji. W 1947 r., gdy wiedza większości Amerykanów o mieszkańcach ZSRR opierała się wyłącznie na domysłach i uprzedzeniach, dwóch przedstawicieli „Herald Tribune” podjęło trud dotarcia do zwykłych ludzi i poznania ich takimi, jakimi są w rzeczywistości. Pozbywając się wszelkich uprzedzeń, stereotypów, fałszywych interpretacji, celowych przekłamań, politycznego kontekstu i militarnych przesłanek, pragnęli rozprawić się z nawarstwiającymi się od lat mitami dotyczącymi zupełnie obcego społeczeństwa.

Tym sposobem powstało znakomite dzieło, które zachwyca nie tylko przesłaniem, szczegółowością i obszernym opisem codziennego życia Rosjan, ale też barwnym, lekkim i żartobliwym opisem, często wbijając szpilkę swoim politykom, rodakom, a nawet samym sobie. Jednym z aspektów książki jest bowiem zarysowanie relacji panujących między autorem dziennika a fotografem dokumentującym podróż – Robertem Capą, którego za sprawą Steinbecka poznajemy nie tylko jako uroczego kompana lubiącego przebywać w towarzystwie dam i patologicznego wręcz perfekcjonistę, ale też trudnego we współżyciu współlokatora, który godzinami potrafił zajmować łazienkę, uskuteczniając kąpiele i… drzemki w wannie.

Nie ma żadnych wątpliwości, że Dziennik z podróży do Rosji jest klasyczną pozycją literatury reportażowej, dodatkowo pięknie wydaną przez wydawnictwo Prószyński i S-ka. Jedynym zauważalnym minusem książki jest brak wprowadzenia. Wydaje się bowiem, że przedstawienie okoliczności powstania dzieła, jego międzynarodowego wydźwięku oraz  sylwetki amerykańskiego pisarza, zdobywcy zarówno Pulitzera, jak i literackiej Nagrody Nobla, byłoby idealnym dopełnieniem Dziennika. Tym bardziej że wydawnictwo Prószyński i S-ka opublikowało również jedenaście powieści i opowiadań Steinbecka, w tym słynne Grona gniewu, Myszy i ludzi czy Na wschód od Edenu. Jest to jednak tylko mała rysa na całokształcie, który prezentuje się bardzo dobrze. Z czystym sumieniem polecamy tę pozycję tak fanom gatunku, osobom zainteresowanym tzw. poboczem historii w okresie zimnej wojny, jak i czytelnikom chcącym spędzić popołudnie ze świetną lekturą, dzięki której oddadzą się podróży znacznie przyjemniejszej, niż ta, którą Steinbeck i Capa odbyli z Ukrainy do Gruzji…

Plus/minus:

Na plus:

+ błyskotliwy sposób prowadzenia narracji

+ żartobliwy, lekki język dzieła

+ obiektywizm

+ zdjęcia Roberta Capy

+ wydanie książki

Na minus:

- brak naukowego wprowadzenia

Tytuł: Dziennik z podróży do Rosji

Autor: John Steinbeck (ze zdjęciami Roberta Capy)

Wydawca: Prószyński i S-ka

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-8069-447-7

Liczba stron: 328

Okładka: miękka

Cena: 34 zł

Ocena recenzenta: 9/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta: Edyta Chrzanowska}

1. J. Steinbeck, Dziennik z podróży do Rosji, Warszawa 2016, s. 7. [↩]