Wojna polsko-bolszewicka 1919-1921 - kalendarium


W tym roku obchodzimy 90. rocznicę zwycięstwa polskiego oręża w walce z bolszewikami, z tej właśnie okazji postanowiliśmy zestawić kalendarium wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921 r. Praca nad kalendarium okazała się trudniejsza niż mogło się to początkowo wydawać, gdyż wiele wydarzeń w różnych źródłach i publikacjach umiejscowionych jest pod różnymi datami, jednak mamy nadzieję, że sprostaliśmy zadaniu jakie sobie postawiliśmy.

Poniższe zestawienie jest hołdem dla tych wszystkich którzy walczyli i oddawali życie w obronie ojczyzny w ciężkich latach próby po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości. Cześć Ich Pamięci.

Preludium wojny polsko-bolszewickiej

1919

14 lutego Pierwsze starcia w rejonie Berezy Kartuskiej które dają początek niewypowiedzianej wojnnie polsko-bolszewickiej

3 marca Zajęcie Słonimia

7 marca Zajęcie Pińska przez Polaków

17 marca Zajęcie Łucka

16 kwietnia Początek polskiej ofensywy na Wilno

18 kwietnia Zajęcie Nowogródka

19 kwietnia Polskie jednostki wkraczają do Wilna, przez dwa dni trwają walki z bolszewikami na przedmieściach

28 kwietnia Zajęcie Grodna

25 kwietnia Zajęcie Święcian

13 czerwca Polacy wkraczają do Wołożyna

4 sierpnia Jednostki polskie zajmują Mołodeczno

6 sierpnia Słuck i Nieśwież w polskich rękach

8 sierpnia Po wielogodzinnych walkach zajęto Mińsk

14 sierpnia Zajęcie linii Wilno-Baranowicze-Sarny-Równe

20 sierpnia Zdobycie Borysowa

22-29 sierpnia Tajne Rokowania polsko-bolszewickie w Białowieży

29 sierpnia Padł Bobrujsk

27 września 1919 Atak na Dyneburg (Dźwińsk) wstrzymany na skutek interwencji państw Ententy

30 grudnia Antybolszewickie porozumienie polsko-łotewskie

1920

3 stycznia I Atak GO gen. Śmigłego-Rydz na Łotwę w celu wyparcia bolszewików, walki o Dyneburg wraz z wojskami niepodległej Łotwy

5-8 marca Wojska pod dowództwem płk. W. Sikorskiego zajmują Mozyrz i Kolanowicze

21 kwietnia Podpisanie polsko-ukraińskiej konwencji politycznej

24 kwietnia Podpisanie polsko-ukraińskiej konwencji wojskowej

25 kwietnia – 14 maja 1920 Ofensywa na Ukrainie i Podolu

25 kwietnia Rozpoczęcie polskiej ofensywy na Ukrainie i Podolu

26 kwietnia Zdobycie Żytomierza

27 kwietnia Zdobycie Malina, Berdyczowa, Koziatyna, Chmielnika i Baru

28 kwietnia Zdobycie Mohylowa i Czarnobyla

29 kwietnia Zdobycie Winnicy

1 maja Zdobycie Chwastowa, Żmierynki

3 maja Zdobycie Białej Cerkwi i Rokitna

6 maja Zdobycie Wapniarki i Wasylowa

7 maja Wkroczenie pierwszych patroli polskiej kawalerii do Kijowa

8 maja Wkroczenie wojsk polskich do Kijowa,

9 maja Zdobycie Rzeczycy. Wojska polskie odrzucają bolszewików na prawy brzeg Dniepru pod Kijowem. Zajęcie Bracławia, Tulczyna, Jampola

10-14 maja Walka na przyczółku mostowym Kijowa

11 maja Zdobycie Kaniowa

14 maja Zdobycie Hajsynia i Łojowa

Bolszewicka kontrofensywa na Białorusi, natarcie na Kijów, wejście do walki armii Budionnego 14 V – 1 VI 1920

14 maja – 1 maja Kontrofensywa wojsk bolszewickich na północnym skrzydle frontu, Armia Czerwona podejmuje dla odciążenia Kijowa zaczepne działania pod Leplem a Połockiem, co powoduje odwrót I Armii gen. Szeptyckiego

18 maja Owacyjne przywitanie powracającego z frontu Naczelnego Wodza J. Piłsudskiego w Warszawie

23 maja Natarcie Armii Czerwonej na Borysów

25 maja Nota Cziczerina do Ligo Narodów w związku z wyprawą kijowską, w której odwołano pozwolenie do przyjazdu do RFSRR komisje Nansena, wobec rzekomego popierania przez Ligę polskiej ofensywy. Zwiad lotniczy dostrzega Armię Konną Budionnego zmierzającą w kierunku Kijowa

29 maja Początek ofensywy bolszewickiej pod Kijowem, rozpoczął ją Budionny ze swoją Armią Konną natarciem na 2 batalion 50 pp pod Medwiedówką, rozpoczyna się pięciodniowa bitwa pod Samohorodkiem w wyniku, której zostaje powstrzymane pierwsze uderzenie Budionnego

Kontrofensywa polska na froncie północnym, walki obronne na Ukrainie przeciw Armii Konnej 1-9 czerwca 1920 r.

2 czerwca Kontrofensywa polska między Dźwiną a Borysowem, przeprowadzonej przez Armię Czerwoną gen. Sosnkowskiego wraz z I i IV armia, zakończona odrzuceniem wroga na Autę i Berezynę

4 czerwca Zdobycie Głębokiego i Dokszyc

5 czerwca Przełamanie przez Armię Konną polskich pozycji pod Skwirą (na styku polskiej VI i III armii), inicjatywa przechodzi w ręce Armii Czerwonej

9 czerwca Zakończenie bitwy nad Berezyną

Odwrót wojsk polskich z Ukrainy i Podola 9 VI – 2 VII 1920

9 czerwca Natarcie Armii Czerwonej na Czarnobyl

10 czerwca Śmigły-Rydz wycofuje się z Kijowa, Armia Czerwona stara się okrążyć polskie jednostki jednak po ciężkich walkach 5 i 6 pp Leg. doprowadzają do przełamania pozycji wroga

13 czerwca Bitwa pod Borodianką; wojska polskie przeszły na wschód od Teterewa

23-26 czerwca Walki w rejonie jeziora Mużeżal, oraz na lini Uborci i Słuczy

28 czerwca Wojska polskie opuszczają Kalenkowicza, Mozyrz i Zwiahel. Walki w rejonie Szepietówki

1 lipca Powołanie do życia Rady Obrony Państwa

2 lipca Walki z Budionnym na linii Horynia i koło Starokonstantynowa

Przerwania polskiego frontu północnego, odwrót polskich wojsk w kierunku Wisły i Wieprza. Bitwa pod Warszawą. 3 lipca – 16 sierpnia 1920 r.

3 lipca Odezwa Naczelnika Państwa do obywateli Rzeczypospolitej. W imieniu Rady Obrony Państwa wzywa naród do współdziałania i pomocy żołnierzom na froncie

4 lipca Początek ofensywy Armii Czerwonej w rejonie Mołodeczno-Połock. Odwrót polski na Wilno i Lidę. Na południu Budionny zdobywa Ostróg i kieruje się na Równe

5 lipca Natarcie bolszewickie wzdłuż Berezyny. Wojska polskie opuszczają Równe

6 lipca Powołanie Inspektoratu Armii Ochotniczej z gen. Józefem Hallerem na czele. Bolszewicy forsują Berezynę, oraz zajmują Dokszyce

7 lipca Walki na tyłach przedzierającego się pod Lwów armii Budionnego w rejonie Ostroga, Bielmaża i Moszczenicy Wielkiej

8 lipca Jazda bolszewicka zajmuje linię kolejową między Święcianami a Dyneburgiem

9 lipca Walki pod Mińskiem, bolszewicy zajmują Sarny

10 lipca Odwrót wojsk polskich na całym froncie, na północnym wschodzie linia obrony na Wilejce opierając się o Święciany, grupa poleska cofa się na Łuniniec, na południu toczą się walki z armią Budionnego w rejonie Dubna (10-20 VII). Podpisanie układu w Spa.

11 lipca Bolszewicy zajęli Mińsk, natarcie na Ptycz

14 lipca Walki w rejonie Wilna

15 lipca Wojska polskie opuszczają Wilno. 2. Dywizja Białorusko-Litewska podnosi ciężki straty w walce, tracąc m.in. całą artylerię

17 lipca Wojska polskie opuszczają Lidę

18 lipca Nowe natarcie Armii Czerwonej na linii Styru

19 lipca Wojak polskie opuszczają Baranowicze, walki na południe od Prypeci

20 lipca W skutek działań 3. Korpusu Gaja wojska polskie przeprowadzają odwrót za Niemen, Grodno w rękach bolszewików, bolszewicy zajmują Słonim, Naczelny Wódz wydaje dekret dot. dezerterów

21 lipca Walki nad Zbruczem

22 lipca Sforsowanie Szczary. Natarcie na Rożany

23 lipca Armia Czerwona naciera na linii Niemna. Ewakuacja Pińska

24 lipca Powołanie Rządu Obrony Narodowej z W. Witosem na czele. Wyjazd pierwszej delegacji polskiej do Brześcia w celu porozumienia się w sprawie zawiedzenia broni.

25 lipca Przybycie do Warszawy gen. Weyganda i d’Abernona. Armia Czerwona zajmuje Sokółkę i Brody, odwrót polskich jednostek na linię Bugu i Narwi.

26 lipca Walki nad Seretem. Początek walk z armią Budionnego pod Brodami i Radziwiłłowem trwających do 9 VIII

27 lipca Armia Czerwona zajmuje Ossowiec

28 lipca Armia Czerwona zajmuje Białystok i Hajnówkę. Pięciodniowe walki pod Łomżą.

30 lipca Polska delegacja udaje się na rozmowy w sprawie zawiedzenia broni. Bolszewicy wkraczają w rejon Brześcia

1 sierpniaWalki nad Bugiem w rejonie Brześcia, Brześć pada

2 sierpnia Łomża w rękach bolszewików

3 sierpniaWalka pod Mikulińcami4 sierpnia Ostatnie walki o utrzymanie linii Bugu pod Małkinią, wojska polskie przez kolejne 4 dni powstrzymują nacierającego w kierunku Wyszkowa przeciwnika

5 sierpnia Bój o linię Seretu

5/6 sierpnia Opracowanie wstępnych założeń manewru znad Wieprza

6 sierpnia Bolszewicy zajmują Ostrołękę

7 sierpnia Węgrzy deklarują wsparcie w postaci 30 000 kawalerzystów, jednak Czechosłowacja nie zezwala na tranzyt tych jednostek przez swoje terytorium

8 sierpnia Walki o Ciechanów. Formowanie linii obrony Warszawy

9 sierpnia Wznowienie pertraktacji pokojowych z bolszewikami

10 sierpnia Wydanie rozkazu nr 10000 do ugrupowania do bitwy warszawskiej. Bój o Pułtusk

11 sierpnia Bolszewicy zajmują Mławę i Pułtusk

12 sierpnia Wyjazd J. Piłsudskiego z Warszawy do Puław

13-16 sierpnia Walki pod Warszawą

14-16 sierpnia Walki nad Wkrą, polskimi jednostkami dowodzi gen. W. Sikorski

Polska ofensywa sierpniowa. Ogólny odwrót bolszewicki na froncie północnym 16-25 sierpnia 1920 r.

16 sierpnia Początek polskiej ofensywy znad Wieprza pod dowództwem J. Piłsudskiego

17 sierpnia Bolszewicy docierają do Lidzbarku i Działdowa i maszerują na Toruń, polskie jednostki zdobywają Łuków i Mińsk Mazowiecki. Bitwa pod Zadwórzem (polskie Termopile)

18 sierpnia Obrona Płocka; zdobycie Pułtuska

19 sierpnia Odzyskanie Sokołowa, Drohiczyna, Białej, Kodenia i Brześcia

20 sierpnia Wyzwolenie Ciechanowa i Makowa Mazowieckiego

21 sierpnia Początek polskiej kontrofensywy pod Lwowem; wyzwolenie Zambrowa, Wysokiego Mazowieckiego, Przasnysza, Szumska, Działdowa i Mławy

22 sierpnia Wyzwolenie Białegostoku i Łomży

23 sierpnia Rozbicie części III Korpusu Gaja pod Kolnem, bolszewicy rotują się przekraczając granicę Prus Wschodnich

24 sierpnia Bitwa pod Myszyńcem; zdobycie Przemyślan

25 sierpnia Zajęcia Grajewa; koniec kontrofensywy sierpniowej

Polska Ofensywa na Wołyniu i w Małopolsce. Pobicie Armii Konnej. Bolszewicy przeprowadzają odwrót na froncie południowym, oraz przegrupowanie bolszewickiego frontu północnego 25 sierpnia – 20 września 1920 r.

27 sierpnia Przekazanie Wilna Litwinom przez bolszewików

28 sierpnia Wojska Budionnego docierają pod Zamość. Wojska polskie obsadzają Hrubieszów

30 sierpnia Polacy zajmują Augustów

31 sierpnia Bitwa pod Komarowem, podczas której rozbiciu uległa Armia Konna Budionnego

1 września Odbicie Suwałk

4 września Zajęcie Krasnego

10 wrześniaNarada wojenna w Brześciu nad Bugiem, przedstawienie koncepcji planu ostatecznego rozgromienia Armii Czerwonej

11 września Zajęcie Kobrynia

13 września Zajęcie Kowala i Włodzimierza Wołyńskiego

14 września Wyjazd polskiej delegacji na rokowania pokojowe do Rygi (przeniesionych tam z Mińska)

15 września Zajęcie Kamienia Koszyrskiego

16 września Odbicie Łucka i Równego. Bitwa pod Dytiatynem (druga bitwa wojny polsko-bolszewickiej zwana Polskimi Termopilami)

17 września Wojska polskie przekraczają Strypę

19 wrześniaZajęcie Dubna i Ołyk

18 wrześniaZajęcie Husiatyna, Trembowli i Brodów

20 września Wojska polskie osiągnęły Zbrucz. Zajęcie Prużan

Bitwa niemeńska, rokowania pokojowe i popisanie pokoju w Rydze 20 września 1920 – 18 marca 1921 r.

20 września Początek operacji niemeńskiej

20-29 września Zwycięska bitwa nad Niemnem

21 września Początek konferencji pokojowej w Rydze

24 września Zdobycie Szepietówki

25 wrześniaZdobycie Grodna, co umożliwiło Dywizji Litewsko-Białoruskiej uderzenie na III Armię bolszewicką w kierunku na Papiernię i Nową Rudę

27 września Zdobycie Chomska, Drohiczyna i Janowa. Zajęcie Korca, Płaskirowa i Starokonstantynowa

28 września Zdobycie Lidy i Słonimia

29 września Zdobycie Pińska i rozbicie centrum mobilnego IV Armii, co umożliwiło marsz na Mińsk Białoruski

7 października „Bunt” Żeligowskiego

9 października Wojska Żeligowskiego wkraczają do Wilna

12 października Podpisanie preliminariów pokojowych w Rydze (weszły w życie 18 X)

15 października Zajęcie Mińska przez Polaków

18 października Wejście w życie preliminariów pokojowych z linią rozejmową na rzece Zbrucz, Równem, Sarnach, Łunińcu, Wilejce i rzece Dzisnie

18 marca 1921 Podpisanie pokoju ryskiego; granica między Polską a państwem bolszewickim miała biegnąć od Dźwiny na północy, przez Białoruś (z Mińskiem po stronie bolszewickiej), bagna Polesia, do Zbrucza i Dniestru


Bibliografia:

  1. Almanach oficerski na rok 1923/24, Warszawa 1923.
  2. Bagiński H., Wojsko polskie na wschodzie, Warszawa 1921.
  3. Brzoza Cz., A.L. Sowa, Historia Polski 1918-1945, Kraków 2007.
  4. Davies N., Orzeł Biały Gwiazda Czerwona, Kraków 2006
  5. Goclon J.A., W obronie Europy. Wojna z bolszewicką Rosją w 1920 roku, Toruń 2006.
  6. Kalendarz Niepodległości, Warszawa 1938.
  7. Kutrzeba T., Wyprawa Kijowska 1920 roku, Warszawa 1937.
  8. Leinwand A., Obrona Lwowa w 1920 roku, Warszawa 1991
  9. Nicieja S., Zadwórze - polskie Termopile, Kraków 2000.
  10. Piłsudski J., Rok 1920, Warszawa 1924.
  11. Pruszyński M, Dramat Piłsudskiego. Wojna 1920, Warszawa 1994.
  12. Przybylski A., Wojna Polska 1918-1922, Warszawa 1930.
  13. Sikorski W., Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku, Lwów 1928.
  14. Skaradziński B., Sąd Boży, Warszawa 2001.
  15. Szczepiński J. Społeczeństwo Białostocczyzny wobec wojny polsko-sowieckiej 1920 r., [w:] ”Białostocczyzna”, nr 1, Białystok 1993.
  16. Wyszczelski L., Niewypowiedziana wojna. Polsko-rosyjskie działania militarne w 1919 roku, Warszawa 2005.
  17. Wyszczelski L., Operacja Warszawska. Sierpień 1920, Warszawa 2005.

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.

4 komentarze

  1. Justyna pisze:

    Bardzo przydatne, ale wydaje mi się, że przydatne by było kalendarium tylko z najważniejszymi wydarzeniami z uwzględnieniem dowódców.

  2. andrzej buda pisze:

    Uporządkowana wiedza na temat stosunków z naszym wschodnim sąsiadem jest bardzo pożądana.W czasach obecnych,kiedy obowiązuje doktryna pod modnym hasłem„Ku pognębieniu serc”, jest ta inicjatywa bardzo potrzebna.Odchodzą ludzie,żywi świadkowie tamtych wydarzeń (10 grudnia 2013 r.zmarł Józef Kowalski,urodzony 2 lutego 1900 r.przeżył bez mała 114 lat),a wraz z Nimi odchodzi na drugą stronę, w otchłań,świat, w którym wyrośli,który zapamiętali...Słowo wypowiedziane- uleci w dal,zapisane - zostanie dla potomnym signum czasu ...Rozmawiajmy ze starymi ludżmi...kronikarzami czasu bezpowrotnie minionego...

  3. pppp pisze:

    zajebiste

  4. Andrzej pisze:

    wyglada powoli jak by sie historia miala powtozyc- oby nie

Odpowiedz