„Zdradzona Polska” - D.G. Williamson - recenzja

Tę książkę czytałem z niesłabnącym zaciekawieniem - jak postrzega różne aspekty naszej historii obcokrajowiec, wolny od emocjonalnego związku z Polską? Tu się nie zawiodłem - książka napisana przez Brytyjczyka jest inna niż krajowe opracowania i często uwypuklone są w niej elementy, na które polscy historycy uwagi nie zwracają. Ale nie czytałem tej książki z wypiekami na twarzy. Niewiele można dziś bowiem dopowiedzieć w kwestii badań wrześniowych walk obronnych Polski z dwójką sąsiadów - agresorów.

Na kolejną rocznicę września do księgarń trafia „Zdradzona Polska. Napaść Niemiec i Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku”. Tę książkę, autorstwa Davida G. Williamsona, na polski rynek wypuścił Dom Wydawniczy REBIS, dokładając ją do swej, przekraczającej już ponad dwadzieścia pozycji, serii historycznej. Potraktujmy więc pozycję jak część tej serii - jako solidną literaturę popularnonaukową. Łatwą w czytaniu i atrakcyjnie, choć pobieżnie, prezentującą wartości merytoryczne. Autor ma niemałe doświadczenie pisarskie - na jego koncie jest ponad dziesięć książek. Specjalizuje się w historii Niemiec, często wiążąc je z areną europejską czasów II wojny i zimnowojennych. Pierwszy raz zahacza jednak o Polskę w tak szerokim wymiarze.

Książka zachowuje klasyczną formę chronologicznego i merytorycznego przedstawiania treści. W podstawowych rozdziałach mamy więc do czynienia z trzema czasookresami. Z początku, z tłem polskiej części europejskiego konfliktu i wydarzeniami doprowadzającymi do wybuchu wojny. Sporo tu miejsca na próbę wytłumaczenia gier politycznych i tragedii Polaków, ufnych w traktatami przypieczętowaną pomoc Francji i Anglii. I na tytułowa zdradę tychże „sojuszników”. Po wtóre, z krótką kroniką kampanii wrześniowej. I na koniec, z następstwami przegranej, z wyraźnym zaznaczeniem, że „Polska odzyskała wolność dopiero po upadku komunizmu w latach 1989-1990”.

Całość domknięta jest grupą załączników. Do wykorzystania są: chronologia głównych wydarzeń, biografie głównych postaci,słownik, Ordre de Bataille Wojska Polskiego, Wehrmachtu i Armii Czerwonej oraz sekwencja wspomnień kilku osób. Jak w przyzwoitych książkach - bibliografia i indeks. Garść około czterdziestu fotografii, głównie z niemieckich źródeł.

W skrócie, autor rozprawia się z najważniejszymi elementami agresji Niemiec i Sowietów na Polskę. Mamy tu więc i Stalina, czekającego na rewanż za 1920 rok. I Hitlera, potrzebującego Gdańska, połączenia z Prusami Wschodnimi i śląskiego przemysłu. I brak porozumienia z Czechosłowacją. Wreszcie nagą prawdę o nas samych. O dużej, acz kiepsko wyposażonej armii biednego kraju. Z raczkującym przemysłem zbrojeniowym. Z przerostem kawalerii, za to niemal bez łączności i saperów. Z namiastkami nowoczesnych wojsk pancernych i lotnictwa. Nie mających żadnych szans w starciu z potęgami wojskowymi któregokolwiek z agresorów. Mających w dodatku niesłownych i mało solidnych „obrońców”, prowadzących wojnę przy pomocy ulotek. Niby to wszystko znamy, ale zapisane przez obcokrajowca następstwa zdrady z 1939 roku, nie są powszechnie znaną kartą z historii tej wojny. Williamson konkluduje, że nawet klęska nazizmu nie doprowadziła do niepodległości Polski, lecz do zajęcia jej terytorium przez Rosję. Że wrzesień do dziś jest wstydliwym dla aliantów elementem historii, odkrywanym publicznie sześćdziesiąt lat później. Chyba więc dobrze, że i w Polsce można to zdanie przeczytać.

Słów jeszcze parę o wartościach edytorskich Zdradzonej Polski. Tu „REBIS” przyzwyczaił czytelników do standardu. Wyraźna, duża czcionka, przyjazny czytaniu układ stron. Twarda okładka i szyty grzbiet. Wstawka z kredowego papieru pod fotografie. Okładkowa grafika nawiązująca do serii historycznej wydawcy. Klasyka bez zbędnych ozdobników.

Plus minus:
Na plus:
+ prezentacja elementów spoza tematyki wojennej, np. finansowe aspekty obrony, stan rozwoju polskiego przemysłu
+ oryginalność odautorskiego spojrzenia na historię Polski
+ wykorzystanie brytyjskich źródeł, dotyczących kampanii 1939 r.
Na minus:
- niereprezentatywny dobór wspomnień, głównie osób, będących w 1939 r. kilkuletnimi dziećmi
- odruchowe „ucieczki” autora w stronę prezentacji wiedzy o broni - wersje, wzory, kalibry
- kilkakrotne przypisy polskiego recenzenta militarnego

Tytuł: Zdradzona Polska. Napaść Niemiec i Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku
Autor: David G. Williamson
Wydawca: Dom Wydawniczy „REBIS”
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-7510-460-8
Liczba stron: 310
Cena: ok. 40 zł,
Ocena recenzenta: 8/10