„Religia Pomorzan we wczesnym średniowieczu” - K. Kajkowski, A. Kuczkowski - recenzja

W numerze drugim serii Etnografia dla każdego pod redakcją Andrzeja Chudzińskiego wydawanym przez Wydawnictwo Jasne, ukazała się publikacja Kamila Kajkowskiego i Andrzeja Kuczkowskiego zatytułowana Religia Pomorzan we wczesnym średniowieczu. Jest to książka popularno-naukowa wprowadzająca w problem religii, archeologii, historii, językoznawstwa oraz antropologii kulturowej wraz z etnografią regionu Pomorza we wczesnych wiekach średnich.

Książka K. Kajkowskiego i A. Kuczkowskiego - obydwaj są czynnymi archeologami, związanymi z muzeami w Koszalinie i Bytowie - podzielona jest na osiem rozdziałów poprzedzonych wstępem. Treść pozycji opatrzona jest kilkustronicowym zakończeniem oraz spisem bibliograficznym będącym wyborem literatury spośród 10 000 pozycji z jakim spotkali się Autorzy podczas pracy nad Religią Pomorzan… oraz innymi popularyzatorskimi i naukowymi tekstami dotyczącymi dziejów Pomorza w średniowieczu.

Religia Pomorzan… charakteryzuje się wyjątkowo lekkim stylem pisarskim powodującym, że trudne kwestie dotyczące przede wszystkim archeologii i religioznawstwa, z ich hermetycznie naukową terminologią, czyta się wyjątkowo łatwo i szybko. Czytelnik nawet się nie zorientuje, kiedy dobrnie do końca rozdziału i będzie czuł potrzebę czytania dalej. Kajkowski i Kuczkowski rzeczywiście napisali książkę, którą z całą pewnością uznać należy jako popularno-naukową. Publikacja szczególnie zalecana jest tym, którzy interesują się mitologią słowiańską i dziejami Pomorza we wczesnych wiekach średnich. Recenzujący jest pewien, że wśród czytelników powinny się znaleźć osoby, które hobbistycznie zajmują się rekonstrukcją życia codziennego Słowian we wspomnianym wyżej okresie. Będzie to też niezwykła gratka dla miłośników regionalistyki, bo to głównie do nich skierowana jest ta pozycja. Zaletą książki jest jej tematyka, która bardzo rzadko znajduje miejsce w podobnych publikacjach. Autorzy pojęli się wyjaśnienia takich zagadnień jak: święte góry, święte gaje, kultywowane przez Pomorzan święte kamienie i głazy, święte wody, w skład których wchodzą rzeki, jeziora, stawy i źródła. Autorzy omawiają też problemy związane ze świątyniami oraz posągami bóstw. Szczególne miejsce w Ich publikacji zajmuje paląca kwestia religii Słowian, i tutaj też świata zmarłych, a także magia i obrzędy związane z ów religią.

Autorzy omawiając te wszystkie problemy na łamach swej książki, informują czytelnika o bieżącym stanie badań, a także wzbogacają treść swoimi spostrzeżeniami na pewne kwestie. Opinie te ujęte są na podstawie wielu dyscyplin naukowych, co dodatkowo powoduje, iż są one niezwykle wiarygodne i dogłębnie przemyślane. Takie ujęcie problemów stawia Autorów w szeregu erudytów, co tym bardziej powinno mobilizować do przeczytania Ich książki.

Spośród 10 000 pozycji bibliograficznych, o których autorzy sygnalizowali we wstępie, a z jakimi się spotkali w czasie badań nad problematyką życia duchowego Słowian, wytypowane zostały te pozycje, z którymi w mniemaniu Autorów czytelnik koniecznie musi się zapoznać. W spisie tym znajdziemy najlepsze pozycje wydane w języku polskim, a dotyczące problematyki poruszanej w książce. Czytając tekst Kajkowskiego i Kuczkowskiego, czytelnik znajdzie w nim szereg cytowanych źródeł historycznych, których autorzy relacjonowali o życiu duchowym Słowian. Są to przede wszystkim opisy duchownych niemieckich, ale znajdziemy też źródła pochodzenia skandynawskiego, polskiego, ruskiego oraz bizantyjskiego.

Książka Religia Pomorzan… posiada szereg fotografii, reprodukcji obrazów, map oraz przede wszystkim - jak przystało na prawdziwych archeologów - ryciny i plany stanowisk archeologicznych z terenów Pomorza. Bardzo dobrym pomysłem jest wstawianie pozycji bibliograficznej pod opisem, np. ryciny lub obrazu, gdzie czytelnik dowiaduje się skąd one pochodzą.

W spisie bibliograficznym Autorzy niestety nie wymienili cytowanych przez siebie fragmentów relacji historycznych. Szkoda, gdyż czytelnik mógłby posiąść dodatkową wiedzę na ten temat, a wnikliwi mogliby dzięki wskazówkom Autorów, zagłębić się w nie. Podobnie rzecz się ma z wymienianymi w tekście pozycjami książkowymi (jak w przypadku publikacji Andrzeja Szyjewskiego, Religia Słowian, Kraków 2003). Zwraca też uwagę brak przypisów, co według recenzenta, ułatwiłoby zorientowanie się czytelnika, który to badacz zajmował się omawianym aktualnie problemem. Biorąc jednak pod uwagę popularno-naukowy charakter książki i zamiary Autorów z tym związane, widocznie tak właśnie pragnęli przedstawić opisywane i analizowane przez siebie kwestie.

Książka K. Kajkowskiego oraz A. Kuczkowskiego pt. Religia Pomorzan we wczesnym średniowieczu jest pozycją godną polecenia. W sposób iście popularyzatorski przedstawia dzieje duchowe mieszkańców dawnego Pomorza, które poprzez swoje wyjątkowe położenie geograficzne stykało się ze światem chrześcijańskim reprezentowanym przez Cesarstwo Niemieckie i Państwo Gnieźnieńskie ochrzczone w 966 roku, a także świat skandynawski oraz bałtyjski, co dodatkowo wzbogaciło ten region i odbiło się echem w jego życiu religijnym. Książka jak najbardziej nadaje się do nabycia i rychłego przeczytania, zarówno dla tych, którzy dopiero zaczynają swą przygodę z  dziejami i duchowością Pomorzan, ale też dla miłośników, którzy wędrując po tej niezwykle bogatej i intrygującej tematyce, pragną wzbogacić się o dodatkową wiedzę i zweryfikować nabytą dotychczas.

Plus minus:
Na plus:
+ wartość merytoryczna
+ problemy analizowane w ujęciu interdyscyplinarnym
+ świetny tekst
+ ryciny, fotografie, mapy, plany oraz rekonstrukcje
+ bardzo dobry wybór literatury
+ przystępna cena

Na minus:
- brak przypisów
- brak źródeł w spisie bibliograficznym
- miękka oprawa

Tytuł: Religia Pomorzan we wczesnym średniowieczu
Autor: Kamil Kajkowski, Andrzej Kuczkowski
Wydawca: Wydawnictwo Jasne
Data wydania: 2010
ISBN: 978-83-61508-17-5
Liczba stron: 156
Oprawa: miękka
Cena: ok. 18 zł
Ocena: 9/10