„Stosunki polsko-rumuńskie w XX wieku” - M.Białokur, M.Patelski (red.) - recenzja

Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej Polskiej za jedno ze swoich zadań stawiała sobie poszukiwanie sojuszników, na których mogłaby liczyć w obliczu inwazji radzieckiej. Jednym z nich miała być Rumunia, z którą już 3 marca 1921 podpisano pierwsze umowy dyplomatyczne1. Poprawne stosunki między państwami trwały do momentu zależności Rumunii od III Rzeszy. Owocem dobrej współpracy było chociażby przychylne traktowanie Polaków przekraczających granicę po wybuchu II Wojny Światowej.

Książka Stosunki polsko-rumuńskie w XX wieku jest zbiorem 10 artykułów wydanych w ramach serii Spotkania. Zebrali je i zredagowali Mariusz Patelski oraz Marek Białokur. Na, co dzień pierwszy z nich zajmuje się biografistyką natomiast drugi bada, między innymi stosunki polsko-ukraińskie oraz prasę obozu narodowo-demokratycznego.

Autorzy poszczególnych artykułów poruszają kwestie dotyczące zarówno stosunków polsko-rumuńskich jak i polityki rumuńskiej, co ułatwia czytelnikowi zrozumienie niektórych kroków podjętych przez Rumunię.

Przykładem na to jest artykuł Andrzeja Dubickego Ewolucja programowa rumuńskich partii politycznych o charakterze narodowym w latach 1910-1938. Polski badacz charakteryzuje w nim programy oraz sposób działania niektórych partii rumuńskich, które rzutowały na cała rumuńską scenę polityczną.

Z innych artykułów niedotyczących bezpośrednio stosunków polsko-rumuńskich zamieszczono pracę Roberta Majznera Armia Rumuńska na froncie wschodnim 1941-1945. Przedstawiono w niej strukturę armii wraz z wprowadzanymi na bieżąco zmianami. Artykuł zawiera kilka tabel, w których ukazano model organizacji lotnictwa wojskowego. Oprócz tego, zgodnie z tytułem zobrazowano działania zbrojne podjęte przez wojsko.

Kolejny artykuł z tego samego nurtu zatytułowany został Delegacja rumuńska do Zgromadzenia Europejskich Narodów Ujarzmionych (ACEN) a napisał go Piotra Stanek. Autor przedstawił osoby wchodzące w skład delegacji opisując środowisko polityczne, z którego pochodzili. Wyjaśnia również sposób oraz cel działania samej organizacji.

Artykuł Małgorzaty Świder nosi tytuł Cisza przed burzą. Rumunia w 1989 roku i opisuje rumuńską drogę do niepodległości. Przedstawiono w nim kryzys jaki dotknął Rumunię w latach 80 oraz działanie władzy, w tym politykę w odniesieniu do mediów.

Ostatni artykuł, który nie dotyczy bezpośrednio stosunków polsko-rumuńskich został napisany przez Marka Białokura. Zatytułowany został Obraz Rumunii i stosunków polsko-rumuńskich w XX wieku na kartach szkolnych podręczników historii Trzeciej Rzeczypospolitej. Jest to ciekawe spojrzenie na rodzaj i ilość wiadomości przekazywanych za pomocą właśnie podręczników szkolnych. Autor porównuje je ze sobą i poddaje analizie dochodząc do wniosku, że ich poziom nie jest zły, ale mógłby być lepszy. Z związku z tym zwraca uwagę na skromny materiał ikonograficzny i podaje własne pomysły jak ten i inne niedociągnięcia naprawić.

Pozostałe pięć artykułów traktuje bezpośrednio o stosunkach polsko-rumuńskich. Dotyczą one okresu Dwudziestolecia Międzywojennego oraz II Wojny Światowej.

Pierwszy z nich, Polsko-rumuńskie konwencje wojskowe 1921-1931 napisany został przez Henryka Walczaka. Autor porównał ze sobą kolejne konwencje oraz podał okoliczności ich podpisania.

Mariusz Patelski w swoim artykule Królewskie peregrynacje po Polsce. Prasa o wizytach Ferdynanda I i Karola II w Rzeczpospolitej Polskiej przedstawił wizytację kolejnych władców Rumunii w Polsce. Opisał organizację oraz przebieg spotkań uwzględniając przy tym relacje zamieszczane w prasie.

Kolejny artykuł Stosunki polsko-rumuńskie w oczach dyplomacji łotewskiej w latach 1931-1939 autorstwa łotewskiego historyka Ēriksa Jēkabsonsa zawiera kilka dokumentów kierowanych przez posła Łotwy do swojego ministra spraw zagranicznych. Zostały one poprzedzone wstępem autora artykułu. Są to sprawozdania przedstawiające określone wydarzenia wraz z komentarzem przez co są ciekawe.

Czwarty artykuł Działalność ekspozytury „R” Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Rumunii (grudzień 1939 – listopad 1940) napisał Tadeusz Dubicki. Przedstawia on strukturę i obszar działalności polskiego wywiadu po ewakuacji do Rumunii.

Ostatni artykuł został napisany przez Danutę Kisielewicz a nosi tytuł Internowanie żołnierzy polskich w Rumunii (1939-1941). Zawiera między innymi listę internowanych generałów oraz opis miejsc internowania polskich żołnierzy. Umieszczono w nim kopię odręcznie spisanych przez księdza Józefa Ziółkiewskiego 10 przykazań polskiego uchodźcy oraz czarnobiałą kopię zdjęcia internowanych żołnierzy polskich2.

Książka posiada kompozycję chronologiczną. Dzięki przyjęciu takiej kolejności artykułów całość układa się w logiczną i spójną całość. Umieszczenie opracowań niedotyczących bezpośrednio stosunków polsko-rumuńskich może się wydawać nie na miejscu. Jednak po lekturze publikacji okazuje się, że wyjaśniają one różne kwestie, co przydaje się w odpowiedniej interpretacji pozostałej części. Dokładniej przedstawione zostały zagadnienia dotyczące kontaktów polsko-rumuńskich oraz samej Rumunii sprzed 1945 roku. Poświęcono temu siedem artykułów. Pozostałe odnoszą się do sytuacji powojennej. Całość poprzedzona została wstępem.

Pozycja wydana została w miękkiej okładce na białym papierze dobrej jakości. Minusem jest przymocowanie kartek do okładki za pomocą kleju, co nie należy do najtrwalszych sposobów. Każdy z artykułów posiada przypisy dzięki czemu za ich pośrednictwem mamy ukazaną bogatą literaturę przedmiotu. Żaden nie posiada bibliografii. Ważne jest to, że przy pisaniu korzystano zarówno z literatury jak i źródeł w języku polskim jak i rumuńskim. Autorzy, którzy zdecydowali się opublikować swoje dzieła na łamach niniejszej pozycji pracują na co dzień w różnych ośrodkach akademickich. Czworo z nich pracuje w Uniwersytecie Opolskim, dwóch w Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, natomiast Uniwersytety: Łódzki, Szczeciński i Łotewski mają po jednym przedstawicielu. Należy wspomnieć jeszcze o reprezentancie Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Wyżej opisana pozycja w zwięzły sposób ukazuje wybrane aspekty z kontaktów polsko-rumuńskich jak i polityki rumuńskiej. Poszczególne zagadnienia zostały opracowane w przystępny sposób. Jest to pozycja naukowa i głównie do naukowego grona jest kierowana. Niemniej jeśli kogoś interesują omówione w niej zagadnienia śmiało może po nią sięgnąć. Jak zauważa autor jednego z artykułów ogólna wiedza na temat Rumunii w społeczeństwie polskim jest raczej niska. Z pewnością powyższa publikacja przyczyni się do jej poszerzenia.

Plus minus:
Na plus:
+ autorzy korzystali przy pisaniu zarówno z źródeł i opracowań polskich jak i rumuńskich
+ ciekawy dobór artykułów chociaż mogłyby być inne proporcje (patrz minusy)
+ sumienne opracowanie poszczególnych zagadnień przez autorów
+ przedstawienie opinii dyplomaty łotewskiego na polską politykę zagraniczną
+ wartość merytoryczna
Na minus:
- bardzo skromna ikonografia
- słaby klej spajający kartki
- przewaga artykułów dotyczących pierwszej połowy XX wieku
- brak bibliografii

Tytuł: Stosunki polsko-rumuńskie w XX wieku
Autor: pod red. Marka Białokura i Mariusza Patelskiego
Wydanie: 2010
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe GRADO/ Adam Marszałek
ISBN/EAN: 978-83-61201-84-7
Stron: 221
Oprawa: miękka
Cena: ok. 35 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10

1. Polsko-rumuńskie przymierze obronne oraz tajna konwencja wojskowa. [↩]
2. Stosunki polsko-rumuńskie w XX wieku, pod red. M. Białokura i M. Patelskiego, Toruń-Opole 2010, s. 135-136. [↩]