Nieśmiertelność w nich zaogniono

Dzień 1 listopada to czas zadumy, pamięci o tych, którzy odeszli już na zawsze. Świat nauki nie jest tutaj żadnym wyjątkiem. Przywołuje się wspomnienia o wybitnych badaczach, działaczach społecznych, popularyzatorach wiedzy. Są wśród nich także ci, którzy poświęcili się historii, a czasem wręcz byli elementem tej historii...

Stanisław Szczur - (1955-11.11.2010), historyk, mediewista, wykładowca na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1991 r. doktor habilitowany, od 1999 r. profesor. W swojej długoletniej karierze naukowej związany m.in. z Komitetem Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk. Był specjalistą od starodruków. Wśród książek, które napisał, można znaleźć m.in.:
Traktaty międzypaństwowe Polski piastowskiej, Kraków 1990 [rozprawa habilitacyjna].
Annaty Papieskie w Polsce w XIV wieku, Kraków 1998.
Papież Urban V i powstanie Uniwersytetu w Krakowie w 1364 r., Kraków 1999.
Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.

Irena Renata Anders - (12.05.1920-29.11.2010), artystka, aktorka, pieśniarka, działaczka polonijna w Wielkiej Brytanii. Podczas drugiej wojny światowej przeszła z 2. Korpusem Polskim od ZSRR przez Irak i Palestynę aż po Włochy, prowadząc działalność artystyczną (występy przed żołnierzami). Po wojnie dalej występowała na scenie, ale także pracowała w BBC i Radiu Wolna Europa. W 2007 r. została odznaczona przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność polonijną i społeczną”. Była drugą żoną gen. Władysława Andersa. Po śmierci spoczęła u boku męża na cmentarzu na Monte Cassino.

Alojzy Szorc - (12.10.1935-27.12.2010), historyk, ksiądz, pierwszy dziekan Wydziału Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. W swojej pracy badawczej zajmował się przede wszystkim historią regionalną, a szczególnie dziejami archidiecezji warmińskiej i życiem kard. Stanisława Hozjusza. Wchodził w skład komisji historycznej procesu beatyfikacyjnego, był również m.in. kanonikiem gremialnym warmińskiej kapituły katedralnej.

Witold Straus - (1932-13.01.2011), historyk, wieloletni obrońca zabytków. W swojej długiej karierze działacza społecznego był m.in. współzałożycielem, członkiem honorowym i członkiem Rady Naukowej Stowarzyszenia Muzeum Medycyny w Warszawie, wiceprezesem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, wieloletni prezesem Społecznego Komitetu Opieki nad Zabytkami Cmentarza Ewangelicko Augsburskiego w Warszawie przy Towarzystwie Opieki nad Zabytkami oraz członkiem założycielem Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich. Dzięki jego staraniom Społecznemu Komitetowi Opieki nad Zabytkami Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie udało się od 1976 r. odrestaurować 280 (stan na styczeń 2011 r.) grobów na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie, gdzie sam został w końcu pochowany.

Piotr Żbikowski - (1.08.1935-20.01.2011), historyk literatury. W swojej działalności naukowej zajmował się oświeceniem oraz wczesnym romantyzmem. Był związany z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Rzeszowie oraz Uniwersytetem Rzeszowskim, gdzie utworzył Zakład Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia. Wśród licznych jego prac znaleźć możemy:
Program literacki Bolesława Prusa, Lublin 1958.
Kostium antyczny „Mowy Katona Cenzora” Kajetana Koźmiana, Rzeszów 1988.
W pierwszych latach narodowej niewoli. Schyłek polskiego oświecenia i zwiastuny romantyzmu, Wrocław 2007.
Horyzonty polskiego Oświecenia. Wykłady z epoki 1740-1830, Kraków 2010.

Jan Baszkiewicz - (3.01.1930-27.01.2011), historyk, prawnik, politolog. Doktorat uzyskany w 1955 r., dziesięć lat później był już profesorem nadzwyczajnym, a w 1972 r. zwyczajnym. W swoim życiu zawodowym związany z Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem Wrocławskim oraz Uniwersytetem Śląskim. Był także członkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa PRL. Zajmował się głównie dziejami Francji oraz historią idei. Wśród najważniejszych prac Profesora Jana Baszkiewicza możemy znaleźć takie jak:
Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1970 [kilka wydań, wspólnie z Franciszkiem Ryszką].
Maksymilian Robespierre, Wrocław 1976.
Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat: mitologia i rzeczywistość rewolucji francuskiej, Warszawa 1993.
O niektórych filozoficznych i praktycznych dylematach praw człowieka, Bydgoszcz 2003.

Janusz Drob - (12.02.1952-3.02.2011), historyk. Od 1979 r. pracownik Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Od 1999 r. z kolei dziekan Wydziału Nauk Humanistycznych KUL. Był związany m.in. z pismem „Miesiące”. Zajmował się dziejami kultury nowożytnej. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Autor prac takich jak:
Model człowieka wieku XVII w kazaniach Berarda Gutowskiego, Lublin 1981.
Obieg informacji w Europie w połowie XVII wieku w świetle drukowanych i rękopiśmiennych gazet w zbiorach watykańskich, Lublin 1993.
Trzy zegary: obraz czasu i przestrzeni w polskich kazaniach barokowych, Lublin 1998.

Arkadiusz Jerzy Kołodziejczyk - (1957-13.02.2011), historyk, regionalista. W styczniu 1990 uzyskał stopień doktora na podstawie pracy poświęconej Maciejowi Ratajowi. W maju 2004 r. uzyskał habilitację. Zawodowo związany z Uniwersytetem Warszawskim oraz Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach. Swoją pracę naukową skupiał na dziejach Mazowsza i Podlasia. Był autorem m.in. takich prac:
Myśl polityczna Macieja Rataja. Studia i szkice, Warszawa 1990.
Szkice z dziejów prasy podlaskiej, Siedlce 1997.
Cmentarze muzułmańskie w Polsce, Warszawa 1998.
Węgrów dzieje miasta i okolic 1944-2005, Węgrów 2006 [red. razem z Tadeuszem Swatem i Mariuszem Szczupakiem].

Sławomir Radoń - (1957-15.02.2011), historyk. W swojej pracy zawodowej związany z archiwami państwowymi. Pracował m.in. w Archiwum Państwowym w Krakowie (dyrektor), był członkiem Rady Naukowej Archiwum PAN i PAU oraz Kolegium IPN. Od 2006 r. Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Podczas swojej działalności dążył do modernizacji archiwów. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, wchodził również w skład Kapituły Orderu.

Maria Zduniak - (6.04.1934-11.03.2011), historyk muzyki. Wykładowca na Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu, Akademii Muzycznej im. K. Lipińskiego (Wrocław) i Katedrze Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Zajmowała się głównie historią śląskiej tradycji muzycznej od XVIII do XX wieku oraz twórczością Karola Lipińskiego. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim oraz Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Autorka wielu prac naukowych, w tym:
Muzyka i muzycy polscy w dziewiętnastowiecznym Wrocławiu, Wrocław 1984.
Sala Muzyczna Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993 [razem z H. Dziurlą].
Brahms we Wrocławiu, Wrocław 2004.

Alina Brodzka-Wald - (11.11.1929-19.03.2011), historyk literatury. Już podczas studiów podjęła pracę w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. W 1960 r. uzyskała doktorat, a sześć lat później habilitację. Była związana m.in. z Komitetem Nauk o Literaturze PAN, Towarzystwem Naukowym Warszawskim i Komitetem Głównym Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Zajmowała się głównie literaturą współczesną oraz teorią literatury. Wśród jej prac znaleźć można:
Maria Konopnicka, Warszawa 1951 [pierwsze wydanie].
Pojęcie realizmu w powieści XIX i XX wieku, Warszawa 1964.
O kryteriach realizmu w badaniach literackich, Warszawa 1967 [praca habilitacyjna].
Literatura polska 1918, Warszawa 1991.

Lech Leciejewicz - (26.01.1931-23.03.2011), archeolog, mediewista. Wybitny badacz, prowadził badania wykopaliskowe nad starożytną i średniowieczną kulturą Polski. Oprócz wykopalisk w Polsce prowadził je również w Hiszpanii, Szwecji oraz we Francji i we Włoszech. Zawodowo związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetem Wrocławskim oraz Uniwersytetem Śląskim. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Wśród najważniejszych jego prac znaleźć można m.in.:
Ujście we wczesnym średniowieczu, Wrocław 1961.
Miasta Słowian północnopołabskich, Wrocław 1968.
Słowiańszczyzna zachodnia, Wrocław 1976.
Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej, Wrocław 2000.

Jerzy Kamrowski - (1950-6.04.2011), historyk, malarz, poeta, krytyk sztuki. Zawodowo związany m.in. z Muzeum Archeologicznym w Gdańsku, gdzie był odpowiedzialny za przygotowywanie wystaw. Poza tym zajmował się konserwacją dzieł sztuki oraz pisaniem prac z zakresu sztuki i archeologii. Laureat Nagrody Artystycznej Miasta Gdyni za rok 1997, autor wielu wystaw historycznych i artystycznych.

Joachim Benyskiewicz - (7.03.1936-12.04.2011), historyk, regionalista. Przez wiele lat związany był z Uniwersytetem Zielonogórskim. Oprócz tego w latach 1998-1999 kierował pracami Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. Autor wielu prac naukowych, w tym:
3:0 dla polskości - Z dziejów lubuskiego sportu, Zielona Góra 1963.
Posłowie polscy w Berlinie w latach 1866 - 1890, Zielona Góra 1976.
Naród bez państwa, Zielona Góra 1987.
Społeczeństwo - władza - państwo 1918 - 1939, Zielona Góra 1991 [pierwsze wydanie].

Alina Witkowska - (13.10.1928-21.04.2011), historyk literatury. Wieloletni pracownik Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Była związana także z Polską Akademią Umiejętności, Stowarzyszeniem Pisarzy Polskich oraz Polskim Pen-Clubem. Laureatka Nagrody Kościelskich, odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W swojej pracy badawczej zajmowała się głównie literaturą pierwszej połowy XIX wieku. Wśród jej prac znaleźć można takie jak:
Sławianie, my lubim sielanki..., Warszawa 1972.
Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków, Gdańsk 1997.
Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia, Warszawa 1998.
Celina i Adam Mickiewiczowie, Kraków 1998.

Ruta Sakowska - (29.07.1922-22.08.2011), historyk. Specjalistka od dziejów Holocaustu, getta warszawskiego, przez wiele lat zajmowała się badaniem i edycją materiałów pochodzących z Archiwum Ringelbluma. Swoją pracę zawodową związała z Żydowskim Instytutem Historycznym, gdzie trafiła już w 1958 r. Doktoryzowała się w 1975 r. w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Była odznaczona m.in. nagrodą im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej oraz nagrodą historyczną „Polityki”. Wśród jej najważniejszych dzieł znaleźć można:
Ludzie z dzielnicy zamkniętej - z dziejów Żydów w Warszawie w latach okupacji hitlerowskiej: październik 1939-marzec 1943, Warszawa 1974 [pierwsze wydanie].
Dwa etapy. Hitlerowska polityka eksterminacji w oczach ofiar, Wrocław 1986.
Archiwum Ringelbluma. Dzieci - tajne nauczanie w getcie warszawskim, Warszawa 2000.

Bohdan Osadczuk - (1.08.1920-19.10.2011), ukraiński dziennikarz, publicysta, historyk, silnie związany z Polską. Maturę zdał w 1941 r. w Krakowie. Od tego samego roku studiował w Berlinie na Uniwersytecie Humboldtów (m.in. historia i prawo międzynarodowe). Po wojnie pracował dla wielu gazet niemieckich, współpracował z paryską „Kulturą” Jerzego Giedroycia, był także prorektorem Wolnego Uniwersytetu Ukraińskiego i wydawcą pisma „Widnowa”, które skupiało niezależnych ukraińskich intelektualistów. Odznaczony m.in. Orderem Orła Białego, Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (za zasługi na rzecz pojednania polsko-ukraińskiego). Uhonorowany został także tytułem „Człowieka Pogranicza”, Nagrodą im. Jerzego Giedroycia, a także Odznaką Honorową „Bene Merito”, którą nadał mu w uznaniu dorobku naukowego oraz działań na rzecz pojednania polsko-ukraińskiego minister Radosław Sikorski.

Józef Szymański - (13.02.1931-23.10.2011), historyk. Specjalista w temacie nauk pomocniczych historii, badacz dziejów społecznych średniowiecznej Polski. Studia ukończył na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Później był związany właśnie z KUL-em, Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem Śląskim i Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej, gdzie pracował najdłużej, m.in. jako rektor. Członek-założyciel Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, należał również do Polskiego Towarzystwa Historycznego i Polskiej Akademii Nauk. Jego najważniejsze prace to m.in.:
Kapituła kolegiacka w Wojniczu 1465-1786, Lublin 1962.
Nauki pomocnicze historii, Lublin 1968.
Pismo łacińskie i jego rola w kulturze, Wrocław 1975.
Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001.

Trzeba umieć ludzi pokochać,
jeśli nie ogień, ustami wyrzucać jasność,
życie jak granat wybucha,
wybuchło, zgasło.
Krzysztof Kamil Baczyński, [Trzeba umieć ludzi pokochać], 1 października 1943 r., Warszawa.