Odbudują Pałac Saski w Warszawie? Wywiad z przedstawicielami inicjatywy „Saski 2018”

Rozmowa z Martą Szczeblewską-Korkus, Jerzym Bombczyńskim oraz Mariuszem Banasiem - przedstawicielami powstającego stowarzyszenia „Saski 2018”.

Wojtek Duch: Dlaczego zaangażowaliście się w inicjatywę odbudowy Pałacu Saskiego?

Saski 2018: Pomimo kilku prób i przetargów, które zostały ogłoszone, czy nawet rozstrzygnięte, Pałac Saski nie został dotychczas odbudowany. Naszym zdaniem nadchodząca wielka historyczna rocznica - 100-lecie odzyskania niepodległości - jest wspaniałą okazją do podjęcia na nowo dyskusji o odbudowie Pałacu.

Kim jesteście? Czy o akcji informujecie tylko na Facebooku?

- Jesteśmy grupą młodych ludzi, których połączyła pasja do Warszawy i chęć przywrócenia jej ważnej historycznej zabudowy, utraconej w wyniku zniszczenia miasta w 1944 r.

Profil na facebooku chwilowo jest główną platformą naszych działań; obecnie pracujemy nad własną stroną internetową, a żeby nie ograniczać naszej działalności tylko do Internetu zadecydowaliśmy o powołaniu stowarzyszenia „Saski 2018”.

A co to takiego ten Pałac? Jakie funkcje pełnił w okresie II RP?

- Historia Pałacu Saskiego sięga jeszcze czasów wazowskich. W 1713 r. August II Mocny zakupił barokowy pałac Jana Andrzeja Morsztyna z przeznaczeniem na rezydencję królewską. Powstałe wówczas założenie pałacowo-parkowe stanowi jedno z najważniejszych założeń urbanistycznych stolicy. Pałac Saski na trwałe wpisał się w historię Warszawy i był świadkiem najważniejszych wydarzeń z historii Polski. Przebudowany w połowie XIX w. Pałac Saski został w okresie II RP siedzibą Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Wówczas w arkadach pałacowej kolumnady urządzono Grób Nieznanego Żołnierza, który stał się jedyną pozostałością świetności Pałacu po wysadzeniu go przez Niemców w grudniu 1944 r.

Przed wojną zresztą okolice dzisiejszego Placu Piłsudskiego były bardzo zabudowane. Wystarczy wspomnieć o cudownym Soborze św. Aleksandra Newskiego, który rozebraliśmy sami albo o Pałacu Brühla w Warszawie zniszczonym po powstaniu warszawskim...

- Tak, to prawda. Dzisiejsze ukształtowanie przestrzeni placu Piłsudskiego bardzo odbiega od wcześniejszego zagospodarowania tej części miasta.

Czy poza ostatnią nieudaną próbą odbudowy Pałacu były jeszcze jakieś?

- Pojawiały się różne propozycje odbudowy, ogłaszano kilka przetargów - dlatego też w ramach naszej działalności chcemy pokazać jak wiele w tej kwestii już zrobiono.

Jednym z argumentów Prezydent Warszawy na przerwanie budowy Pałacu było znalezienie podziemnych piwnic, które wpisano na listę zabytków. Był już wybrany wykonawca i zabezpieczono 200 mln zł w budżecie. Czy piwnice to nie była tylko wymówką, przecież nie trzeba mieć dużej wyobraźni by spodziewać się piwnic w miejscu dawnego Pałacu. Lepiej mieć Pałac niż zasypane obecnie piwnice...

- Tak, o „odkryciu piwnic” mogą mówić jedynie osoby, które nie wiedziały, że w tym miejscu dawniej stał Pałac Saski - poprzednie władze miasta powinny zatem były przewidzieć, że piwnice po wysadzonym w grudniu 1944 r. pałacu zostały zachowane. Naszym zdaniem, kontrowersje budzą jednak najnowsze propozycje ponownego odkopania i przeszklenia piwnic. Przypominamy, że w 2008 r. wydano z miejskich funduszy prawie 3 mln złotych (sic!) na ich zakopanie. Uważamy zatem, że decyzja o ich ponownym odkryciu (zaakceptowana przez te same władze miasta) nie może być pochopna i powinna być podjęta po rozsądnym i głębokim namyśle. A w naszej opinii, poważna i rzeczowa dyskusja o przyszłości rejonu placu Piłsudskiego prowadzi do wniosków o konieczności odbudowy Pałacu Saskiego.

Co się stało z tymi 200 mln? Na co Prezydent Warszawy przeznaczyła te pieniądze?

- 200 mln złotych przeznaczonych na odbudowę Pałacu Saskiego zostało przez ratusz przesuniętych na budowę Mostu im. Marii Skłodowskiej-Curie, potem przyszły mistrzostwa EURO 2012 i siłą rzeczy pojawiło się wiele innych potrzeb finansowych w związku z ich organizacją.

Chcielibyście by Pałac odbudowano do roku 2018. Czy to realne? Ile miałoby to kosztować i kto miałby za to zapłacić? Jak chcielibyście osiągnąć swój cel?

- W ciągu 6 lat możliwe jest znalezienie finansowania i zrealizowania prawie każdej inwestycji budowlanej. Odbudowa Pałacu do 2018 roku jest więc jak najbardziej realna. Już projekt z 2006 roku zakładał, że prace potrwają 3 lata, zatem nawet gdyby miałyby one zacząć się w 2015 roku to i tak wielkie uroczystości 11 listopada 2018 roku mogłyby już odbywać się przed przywróconym Warszawie Pałacem. Budżet miasta zakładał już przeznaczenie środków finansowych na odbudowę Pałacu Saskiego. Kiedy w 2008 r. rozwiązano umowę z generalnym wykonawcą, władze miasta zapewniały, że powrót do inwestycji ma nastąpić w 2012 r.

Co do finansowania przedsięwzięcia to uważamy, że odbudowa tak ważnego dla historii całego kraju zabytku powinna zaangażować środki zarówno miasta, jak i województwa oraz Skarbu Państwa, który jest właścicielem nieruchomości - placu Piłsudskiego. Jako stowarzyszenie będziemy chcieli zaproponować magistratowi również inne możliwe sposoby pozyskania funduszy, np. przez emisję obligacji przychodowych i wykorzystanie innych korzystnych dla miasta instrumentów. Planujemy też przeprowadzenie zbiórek publicznych, czy sprzedaży cegiełek. Możliwość współuczestniczenia w odbudowie przez mieszkańców, oprócz znaczenia finansowego, bez wątpienia będzie też miała wymiar symboliczny.

W jaki sposób Pałac miałby być wykorzystany. Co miałoby się w nim znaleźć, będzie to bardzo duża powierzchnia do zagospodarowania...

- Kwestia funkcji Pałacu jest dla nas kwestią otwartą. Na pewno jednak konieczne jest podjęcie ostatecznej decyzji o przeznaczeniu odbudowanego gmachu. Chcemy zachęcić mieszkańców i władze Warszawy do rzeczowej dyskusji o wykorzystaniu Pałacu.

A jak na Wasz pomysł reagują Warszawiacy? Dużo osób w ogóle wie, że taki Pałac był jeszcze 70 lat temu?

- Pisze do nas wiele ludzi, którzy wyrażają swoje poparcie i chęć wsparcia naszej inicjatywy. Wszystkim takim osobom serdecznie dziękujemy i zachęcamy do dalszego śledzenia naszej działalności. Niestety wiele osób obecnie mieszkających w stolicy nawet nie zdaje sobie sprawy, że w tym miejscu stał dawniej gmach Pałacu Saskiego, a Grób Nieznanego Żołnierza nie został zbudowany w formie ruiny. Dlatego też jednym z celów naszej działalności jest przypominanie o bardzo bogatej historii placu Piłsudskiego.

Spotykacie się z jakimiś głosami krytyki?

- Głosy krytyki zawsze się pojawiają, jest to nieuniknione w każdej działalności. Jesteśmy jednak otwarci na wszelką próbę kontaktu i dyskusji z nami.

Czy obok Waszego stowarzyszenia są inne, które również walczą o odbudowę jakiś elementów przedwojennej Warszawy?

- Z pewnością - grupa miłośników architektury Warszawy jest bardzo liczna.

Wierzycie, że się uda?

- Wierzymy. Obecne władze miasta pokazały przecież, że potrafią sprawnie realizować wiele inwestycji i podejmować trudne, niepopularne decyzje. A odbudowa Pałacu Saskiego nie jest inwestycją ani trudną (jasne kwestie własności gruntów, opracowane plany, czy nawet niewielki w porównaniu do np. metra i Mostu Północnego sam koszt inwestycji), ani niepopularną (we wszystkich dotychczas przeprowadzanych sondażach, odbudowę Pałacu popierało ponad 70% respondentów). Ale nie poprzestajemy na samej wierze i mocno zabieramy się do podejmowania działań mających na celu odbudowę.

Czytaj także:

• Co w Warszawie zwiedzić należało a już nie ma? Przewodnik po stolicy z 1932 r.