„Bój o Redutę Ordona. Epizod z bitwy warszawskiej 6-7 września 1831 roku” - T. Strzeżek - recenzja

Niedawno na polskim rynku książki historycznej pojawiła się nowa pozycja, traktująca o tematyce Powstania Listopadowego z 1831 roku: Bój o Redutę Ordona. Epizod z bitwy warszawskiej 6-7 września 1831 roku. Została ona przygotowana przez Wydawnictwo NapoleonV, a jej autorem jest jeden z najbardziej kompetentnych, a już całą pewnością najbardziej znany czytelnikom, badacz tego okresu - prof. Tomasz Strzeżek1.

Książka Bój o Redutę Ordona… jest objętościowo stosunkowo niewielka i liczy sobie 101 stron. Składa się ona ze wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia oraz dwóch załączników, a także bibliografii. Rozdział pierwszy skupił się na przedstawieniu Reduty Nr 54 (tytułowej Reduty Ordona) w systemie obronnym Warszawy. Rozdział drugi przedstawia jej konstrukcję oraz załogę fortyfikacji. Rozdział trzeci bardzo szczegółowo opisuje rosyjskie przygotowania do szturmu umocnienia, zaś rozdział czwarty poświęcono całkowicie na walki o Redutę Nr 54, które miały miejsce w dniu 6 września 1831 roku. W załącznika zawarto rozkaz generała Józefa Bema, dotyczącego „służby w szańcach zewnętrznych” oraz najciekawsze fragmenty wiersza Reduta Ordona autorstwa Adama Mickiewicza.

Kawał dobrej roboty

To, że Tomasz Strzeżek potrafi pisać o bitwach Powstania Listopadowego w sposób fachowy, a przy tym interesujący -nawet dla Czytelnika, który generalnie nie interesuje się szczególnie wspomnianą tematyką - było wiadome od wielu lat. Dobrą formę autora potwierdziły jego ostatnie publikacje z lat 2010-2011 (Stoczek-Nowa Wieś 1831 i Polska ofensywa wiosenna w 1831 roku). Bój o Redutę Ordona… idealnie wpisał się w nurt dotychczasowych, bardzo udanych dzieł autora. Najnowsza książka profesora, w przeciwieństwie do poprzednich, skupiła się na przedstawieniu bardzo istotnego i dobrze znanego, lecz jednak tylko epizodu bitwy warszawskiej, jakim były walki o Redutę Nr 54, funkcjonującą w języku potocznym jako „Reduta Ordona”. Takie podejście umożliwiło ukazanie tego dramatycznego wydarzenia w sposób holistyczny i praktycznie wyczerpujący temat. Sprzyjało temu zgromadzenie dużej bazy źródłowej i literatury w języku polskim i rosyjskim, którą wykorzystano praktycznie w stopniu maksymalnym. Pod względem merytorycznym niezwykle trudno byłoby znaleźć w recenzowanej publikacji jakiekolwiek błędy.

Bój o Redutę Ordona… jest bardzo dobrym połączeniem pozycji naukowej (wspomniana baza źródłowa, licznie występujące przypisy) z lekkością stylu, charakterystyczną dla prac o charakterze popularnonaukowym. Książkę czytało się bardzo szybko i z dużą przyjemnością, a umiarkowane rozbudowanie najdłuższych przypisów umożliwiało zapoznawanie się z nimi bez konieczności nadmiernego odrywania uwagi od tekstu głównego. Tomasz Strzeżek wielokrotnie cytował relacje żołnierzy i oficerów obu stron, które bardzo wzbogaciły tekst i pomogły odtworzyć klimat tamtych wydarzeń. Tomasz Strzeżek nie poprzestał również na biernym odtwarzaniu informacji, zawartych w źródłach, lecz umiejętnie konfrontował je ze sobą, a w razie konieczności zapewnił czytelnikowi fachowy komentarz. Wnioski oraz tezy autor formułował w sposób jasny i zrozumiały, czasami wręcz dosadny. Omówiono także kwestie kontrowersyjne, związane z ostatnim etapem walki, kiedy to doszło do wybuchu składu prochu w Reducie Nr 54. Autor krytycznie odniósł się do działań generała Józefa Bema, odpowiedzialnego za utrzymanie szańców zewnętrznych Warszawy, do których zaliczała się tytułowa Reduta Ordona. Bezkompromisowo i obiektywnie rozprawiono się z wszelkimi błędami oraz niedociągnięciami strony polskiej, które walnie przyczyniły się do niepowodzenia obrony. Wszystkie trudne terminy z zakresu XIX-wiecznej wojskowości, pojawiające się w tekście głównym, zostały wyjaśnione w przypisach.

Kilka słów o poziomie wydania

Wiele dobrego powiedziano już w tej recenzji na temat autora, niemniej na niemniejsze brawa zasłużył wydawca - NapoleonV. Książka została zszyta i zaopatrzona w twardą oprawę. Do druku wykorzystano papier o jakości rzadko spotykanej na rodzimym rynku. Oprócz tego w tekście pojawiły się licznie duże i czytelne kolorowe mapy, szkice fortyfikacji, kolorowe sylwetki żołnierzy obu stron, jak również reprodukcje obrazów z epoki, przedstawiające zarówno najważniejszych bohaterów opisywanych wydarzeń, jaki i sam szturm Warszawy. Autor recenzji zauważył przy tym tylko jeden błąd w Rycinie Nr 18 na stronie 48 na której z pewnością nie figuruje szeregowiec lejbgwardii 18. Pułku, lecz podoficer. Ponadto w tekście głównym i przypisach można było dostrzec drobne literówki, lecz były one nieliczne (dało się je policzyć na palcach jednej ręki). Publikacja stoi na niezwykle wysokim, rzadko dzisiaj osiągalnym poziomie edytorskim. Prezentuje się schludnie i starannie.

Dla kogo książka?

Bój o Redutę Ordona… to obowiązkowa pozycja dla każdego miłośnika Powstania Listopadowego oraz polskiej historii wojskowej. Autor jest wszakże przekonany o tym, że każda inna osoba, zwłaszcza jeśli interesuje się historią Polski, chociaż nie jest to warunek niezbędny, może przeczytać recenzowaną książkę z dużą przyjemnością. Z uwagi na małą objętość, publikacji może się świetnie sprawdzić podczas podróży pociągiem, itp.

Plus minus:
Na plus:
+ wysoki poziom merytoryczny pracy
+ wykorzystanie dużej liczby materiałów archiwalnych i opracowań
+ dobry styl Autora oraz cytowanie wspomnień wielu uczestników opisywanych wydarzeń
+ obalenie niektórych „popularnych” mitów (krytyczna ocena działań generała Józefa Bema, szczegółowe wyjaśnienie kontrowersji, związanych z wybuchem w Reducie Nr 54 w ostatniej fazie walki)
+ wyczerpanie tematu
+ bardzo wysoki poziom wydania
Na minus:
- brak istotnych minusów

Tytuł: Bój o Redutę Ordona. Epizod z bitwy warszawskiej 6-7 września 1931 roku
Autor: Tomasz Strzeżek
Wydawca: Wydawnictwo NapoleonV
Data wydania: 2011
ISBN: 978-83-61324-13-3
Strony: 101
Oprawa: twarda
Cena: 40,00 zł
Ocena recenzenta: 10/10

1. Profesor na swym koncie trzy pozycje poświęcone powstaniu, wydane w Serii Historyczne Bitwy Wydawnictwa Bellona (Warszawa 1831, Iganie 1831 i Stoczek-Nowa Wieś 1831) oraz m.in. bardzo udaną Polską ofensywę wiosenną w 1831 roku, wydaną przez Wydawnictwo NapoleonV [↩]