Zjednoczenie Włoch - długa droga do jedności

Italia pozostawała w rozbiciu politycznym przez ponad tysiąc lat. Przez ten czas była widownią nieustannych walk o władzę i wpływy. Jednocześnie, dzięki strategicznemu położeniu na styku kultur, były możliwe narodziny nowego kulturowego nurtu w dziejach Europy, renesansu. Ostatecznie jednak nadzieje rozbudzone podczas epoki napoleońskiej czy Wiosny Ludów zakończyły się ostatecznym zjednoczeniem państwa.

Długa droga do zjednoczenia

Upadek imperium rzymskiego spowodował znaczące zmiany na terenie Półwyspu Apenińskiego. Część terenów dzisiejszej republiki włoskiej znalazła się pod panowaniem Ostrogotów. Po ich wyparciu swoje państwo, ze stolicą w Pawii, utworzyli Longobardowie. Lud ten rywalizował z imperium bizantyńskim o wpływy na Półwyspie. Bizancjum utworzyło na terenie Italii między innymi tak zwany Egzarchat Rawenny. Wraz z upadkiem państwa Longobardów, jak również z osłabnięciem pozycji Bizancjum, pierwszoplanową rolę w Italii zaczęło odgrywać utworzone w połowie VIII w. przez królów frankijskich Państwo Kościelne, ze stolicą w Rzymie. W tym samym czasie południe Włoch wraz z Sycylią znajdowało się raz pod panowaniem arabskim, raz pod panowaniem normańskim. Rozpoczyna się również okres świetności politycznej oraz gospodarczej włoskich miast-państw takich jak Wenecja i Genua.

Spalenie Rzymu w 1527 r.

Czasy nowożytne to również okres rozbicia politycznego Italii. Na jej terenie rozgrywały się walki pomiędzy dwoma ówczesnymi mocarstwami: Francją i Hiszpanią. Wtedy to również dochodzi do słynnego złupienia Rzymu przez obce wojska, tak zwanego Sacco di Roma (1527 r.).

W tym samym czasie na pierwszy plan zaczyna wysuwać się papiestwo, rządzone przez papieży-polityków, które stara się pod swoimi sztandarami zjednoczyć całą Italię. Mimo rozbicia politycznego to właśnie na Półwyspie Apenińskim narodził się renesans, nowy styl w kulturze europejskiej. Było to możliwe nie tylko dzięki mecenatowi władców poszczególnych państw, ale także położeniu geograficznemu. Ówczesne ziemie włoskie znajdowały się bowiem na styku kultur: łacińskiej, greckiej i arabskiej.

Pierwsze próby odzyskania niepodległości (wł. il risorgimento)

Upadek Napoleona i postanowienia kongresu wiedeńskiego miały utrwalić istniejący przed epoką napoleońską ład w Europie. Jednak narody, które znajdowały się pod obcym panowaniem lub w stanie rozbicia politycznego, dążyły do odzyskania niepodległości.

W XIX w. istniało w państwach włoskich kilka koncepcji zjednoczenia. Jedną z nich był radykalny ruch Młode Włochy, założony przez Giuseppe Mazziniego w 1831 r. W swoich poglądach dążył on do zjednoczenia państwa poprzez powstania ludowe. Istniały również inne ruchy mniej radykalne chcące metodami pokojowymi doprowadzić do zjednoczenia na drodze federacji państw włoskich. Radykaliści swoją szansę wypatrzyli podczas Wiosny Ludów (1848‒1849), kiedy to w całej Europie dochodziło do masowych wystąpień społeczeństw przeciwko panującym porządkom. Mimo początkowych sukcesów nadzieje na odzyskanie niepodległości zostały zaprzepaszczone, między innymi z powodu postawy Austrii, której najbardziej zależało na utrzymaniu istniejącego statusu. Państwo to bowiem kontrolowało północną część Italii i nie zamierzało z tych wpływów zrezygnować.

Wiktor Emanuel II

1861 r. ‒ zjednoczenie Włoch

Korzystna sytuacja dla zjednoczenia państwa pojawiła się w drugiej połowie XIX w., kiedy to we Francji stery rządów przejął przychylny Włochom Napoleon III. Również król Sardynii, Wiktor Emanuel II, mianował na szefa rządu Cavoura, którego celem było zjednoczenie Włoch pod przewodnictwem Sardynii. W tym celu potajemnie spotkał się z cesarzem Francuzów w Plombieres, aby uzgodnić plan działania. Jedyną przeszkodą w zjednoczeniu państwa była monarchia Habsburgów. Jednak w tym okresie państwo to przeżywało poważny kryzys. Determinacja narodu włoskiego była bowiem wielka. W 1859 r. Austriacy ponoszą klęski między innymi pod Magentą i Solferino. Jednocześnie w tym samym czasie w środkowych Włoszech wybucha rewolucja, w wyniku której poddani wyganiają swoich władców. Mimo wycofania poparcia Napoleona III dla mieszkańców Italii sprawa była już przesądzona. Bowiem na początku 1860 r. Giuseppe Garibaldi staje na czele wojsk powstańczych. Udaje mu się odbić Sycylię i utworzyć tam tymczasowy rząd narodowy. Mimo popularności wśród ludu postanowił podporządkować się królowi Wiktorowi Emanuelowi II. Tym samym 17 marca 1861 r. parlament proklamował powstanie Królestwa Włoch, na czele którego stał Wiktor Emanuel II. Początkowo stolicą nowego państwa był Turyn, a potem Florencja. Rzym stolicą stał się w 1871 r. Oczywiście powstanie Włoch wywołało ogromny sprzeciw papieży. Zmieniło to również układ sił w Europie, bowiem powstało silne państwo, które również będzie posiadało aspiracje polityczne.

Bibliografia:

1. Chwalba A., Historia powszechna wiek XIX, Warszawa 2009.
2. Gierowski J.A., Historia Włoch, Warszawa 2003.

^{Korekta: Aleksandra Czyż}