„Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik” – M. Wójcik, Z. Posmysz – recenzja

Obóz koncentracyjny jako Kolonia lub Królestwo, Trzecia Rzesza to Imperium Rycerzy Trupiej Czaszki, SS-manni to Rycerze, zaś SS-Aufseherin to Rycerki. Kpina? Robienie bajki z tragedii milionów? A jednak nie. To pomysł więźniarki Zofii Jachimczak stworzony właśnie w części żeńskiej KL Auschwitz II-Birkenau. Po latach rozwinęła go jej obozowa koleżanka Zofia Posmysz pisząc Wakacje nad Adriatykiem. Dziś do rąk szerokiego grona czytelników trafiają pełne wspomnienia więźniarki numer 7566.

Zofia Posmysz, dziennikarka, pisarka, a ponad siedemdziesiąt lat temu w Schutzhäftling nr 7566, znajduje w swoim napiętym do granic możliwości kalendarzu 16 wolnych (a raczej umówmy się, że wolnych) terminów. Przedstawia wtedy przedstawicielowi pokolenia, które wojny nie pamięta, dziennikarzowi i historykowi Michałowi Wójcikowi, dzieje swojego życia. Można powiedzieć skrótowo, że dzielą się one na dwa okresy: przed Auschwitz i po Auschwitz. Ta drobna kobieta o niesłychanym intelekcie, mistrzyni prozy, której książki o „piekle na ziemi”, a także o skomplikowanych relacjach więzień-oprawca, trafiły do kanonu literatury, odsłania przed swoim słuchaczem świat, który ją ukształtował.

Książka podzielona jest na poszczególne spotkania, podczas których pani Zofia opowiada o swoich doświadczeniach, zachowując porządek chronologiczny. Czytelnik poznaje dom rodzinny, szkołę, stosunki na kolonii kolejarskiej. Jest tutaj też wspomnienie dające pani Zofii, jako więźniarce nr 7566, przeświadczenie, że nie zostanie spalona w krematoryjnym piecu. Otóż ksiądz w szkole zapewniał uczennicę Posmysz, że jeśli wyspowiada się i przyjmie komunię przez dziewięć kolejnych pierwszych piątków miesiąca, to nie odejdzie z tego świata bez zaopatrzenia sakramentalnego. .

Oprócz wspomnień z dzieciństwa, początków okupacji i aresztowania, pani Zofia wspomina swój pobyt w pierwszej kobiecej karnej kompanii, a także grę podjętą z SS-Aufseherin Franz. Ta postać sprawiła, że przez kilkadziesiąt lat była więźniarka nr 7566 czekała na wezwanie do sądu. I to nie jako świadek oskarżenia, ale obrony. To właśnie cień SS-Aufseherin Franz stał się powodem do napisania Pasażerki, najbardziej szokującej opowieści o obozie i rozliczeniu z przeszłością, przełożonej na język filmu i opery.

Im więcej wiemy o samym obozie i stosowanych wobec więźniów represjach, tym częściej dopuszczamy do siebie myśl, że te wszystkie przeżycia głęboko odbiły się na dalszym życiu ocalonych. KZ-Syndrom z dziedziny bliżej nieznanych terminów medycznych przesuwa się bardziej w kierunku zrozumienia i codzienności. Dlatego równie cenna co wspomnienia obozowe jest część spotkań Wójcika z panią Zofią poświęconych temu wszystkiemu, co działo się później. A także obecnej codzienności, nieustannie w ruchu, ciągle pośród ludzi z misją dawania świadectwa o obozowych okrucieństwach.

Recenzja zawsze musi dojść do momentu, gdy pisze się o minusach. W Królestwie za mgłą takowych nie ma. Znalazł się tylko jeden lapsus, bardziej ze strony pana Wójcika, ponieważ znajduje się w zadanym pytaniu. Wójcik pisał, że z okien gabinetu komendanta Hössa widać krematorium. Otóż nie zupełnie jest to prawdą. Okna wychodzą na stronę willi i schronów przeciwlotniczych dla jego rodziny. Żeby dostrzec szubienicę, na której niesławny komendant skończył swój żywot oraz znajdujące się obok pierwsze krematorium, należy bardzo mocno wychylić się z okna i spojrzeć w lewo.

Rzadko można stwierdzić, że jakaś książka powinna znaleźć swoje miejsce wśród lektur polecanych młodym ludziom. Wywiad-rzeka z Zofią Posmysz należą do tych chlubnych wyjątków. Jej sposób podejścia do własnych dramatycznych przeżyć trafi do każdego odbiorcy. Nawet tego, któremu niemieckie nazistowskie obozy koncentracyjne kojarzą się tylko i wyłącznie z jednym odcinkiem Kompanii braci.

Plus minus:

Na plus:

+ sposób prowadzenia narracji

+ otwarcie na słuchacza/czytelnika

+ wielowątkowość z zachowaną chronologią

Na minus:

- brak

Tytuł: Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik

Autorzy: Michał Wójcik, Zofia Posmysz

Wydawca: Znak Literanova

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-240-3727-8

Liczba stron: 320

Okładka: twarda

Cena: 39,90 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{REDAKCJA MERYTORYCZNA: Malwina Lange}

^{Korekta: Karolina Gościniak}