„SS-Hitlerjugend. Historia 12. Dywizji Waffen SS 1943-1945” - R. Butler - recenzja

Tematy związane z drugą wojną światową, zwłaszcza dotyczące bezpośrednio III Rzeszy i jej działań wojennych, są niezwykle często podejmowane przez autorów różnego rodzaju prac na całym świecie, szczególnie w Europie. Przedmiotem niniejszej recenzji jest książka SS-Hitlerjugend. Historia 12. Dywizji Waffen SS 1943-1945, wydana przez wydawnictwo Bellona w ramach serii Zbrodnicze dywizje SS.

Tytuł oryginału publikacji to SS-Hitlerjugend. The History of the Twelfth SS Division 1943-1945. Jej autorem jest Rupert Butler, angielski pisarz i dziennikarz zajmujący się przede wszystkim tematami związanymi z okresem narodowego socjalizmu w Niemczech. W jego dorobku znajduje się kilkanaście książek1, w tym trzy publikacje w serii Zbrodnicze dywizje SS2. Tłumaczem pracy jest Sławomir Kędzierski, który dobrze wywiązał się ze swojego zadania.

Publikacja składa się z ośmiu części posiadających strukturę chronologiczną oraz aneksów. Pierwsze trzy rozdziały traktują o drodze do sformowania tytułowej dywizji Waffen-Schutzstaffeln. Dość szczegółowo opisano początki młodzieżowych organizacji nazistowskich, na czele z dominującą w późniejszym okresie Hitlerjugend (HJ). Następnie Czytelnik zostaje zapoznany z wybranymi zagadnieniami związanymi ze szkoleniem wojskowym chłopców z HJ oraz moment utworzenia formacji i jej organizację. Niektóre elementy, związane przede wszystkim z umundurowaniem, uzbrojeniem i oporządzeniem przedstawiono dość pobieżnie. Nieco ponad połowę książki zajmuje opis ścieżki wojennej dywizji, wiodącej przez Normandię, Ardeny, aż po walki na Węgrzech. Ostatnią cześć publikacji zajmują biogramy czołowych postaci związanych z formacją, w tym wszystkich jej dowódców. W zamieszczonych życiorysach tych osób z oczywistych powodów dominuje opis tego okresu ich działalności, który był związany z 12. Dywizją Pancerną SS Hitlerjugend.

Praca nie jest wyczerpującą monografią tematu, więc wszelkiego rodzaju luki w treści nie powinny razić czytelnika. Narrację w niektórych fragmentach można określić jako dość suchą, w innych miejscach z kolei uwidacznia się lakoniczność opisów. Z drugiej strony jednak zaletę tekstu stanowią liczne cytaty, zwłaszcza fragmenty wspomnień żołnierskich, pozytywnie wpływające na zainteresowanie Czytelnika treścią.

W publikacji Ruperta Butlera zauważyć można tendencję do gloryfikacji niemieckiego uzbrojenia, zwłaszcza broni pancernej i przeciwpancernej, nie wpływa to jednakże na odbiór całości książki, gdyż ogólnie pracę cechuje obiektywizm. Dyskusyjna może okazać się mimo wszystko teza autora, iż wóz PzKpfw IV był jednym z najlepszych (lub wręcz wprost najlepszym) spośród czołgów średnich, które używano podczas II wojny światowej. Co więcej, w jednym przypadku w książce zaistniał błąd dotyczący pomylenia czołgu PzKpfw IV z Pantherą, czyli PzKpfw V (s. 75).

Istotną rolę w publikacji pełnią bardzo liczne fotografie. Ich zaletą jest duży format (co jest pewnego rodzaju „wypełniaczem”, który jednak ogranicza ilość tekstu), przez co są one niezwykle czytelne. Zdjęcia, zwłaszcza te pokazujące wir walki i prawdziwe oblicze wojny, to cenny materiał źródłowy, podnoszący wartość książki, tym bardziej, że fotografie są świetnie dobrane do treści. W pracy zamieszczono także kilka dość schematycznych map, głównie prezentujących szlak bojowy dywizji oraz ruchy wojsk obu walczących stron w poszczególnych rejonach walk.

Publikacja zawiera wykaz jedynie podstawowej literatury dotyczącej tematu, z czego większość pozycji to książki autorów anglojęzycznych. R. Butler wykorzystał także pracę dotyczącą bezpośrednio tytułowej dywizji, której autorem jest jeden z jej byłych dowódców, Hubert Meyer3. Nie skorzystano jednak z archiwalnych materiałów źródłowych.

Na końcu publikacji znajdują się różnego rodzaju wykazy, m. in. lista dowódców dywizji, struktura organizacyjna wg stanu z maja 1944 r., wykaz stopni wojskowych oraz lista wszystkich dywizji Waffen-SS.

Oprócz wspomnianych wcześniej, w pracy nie brak też innych usterek. Wśród nich należałoby wspomnieć błędy w druku, występujące przede wszystkim w niemieckich nazwach własnych, a także nie ujednoliconą pisownię stopni wojskowych. Pomniejsze wady książki dotyczą terminologii wojskowej i strony językowej tekstu. Zwraca uwagę nadużywanie w tłumaczeniu słowa „Sowieci„, „sowieckie„, itd. W pracy odnaleźć można kilka ”ciekawych” błędów, do których należy, np. brak treści, tzn. nie dokończony ostatni akapit na początku ósmego rozdziału (s. 157).

Wspomnieć można również kilka błędów rzeczowych, m. in. w publikacji podano fałszywą datę puczu monachijskiego – rok 1929. Zapewne jednak jest to kolejna „literówka”, niestety... Inną pomyłką autora jest informacja dotycząca stopnia, który posiadał Josef Sepp Dietrich. W pracy (s. 108) podczas opisu przygotowań do ofensywy w Ardenach podany został mylnie stopień SS-Obergruppenführera, w rzeczywistości wymieniony wyżej dowódca posiadał utworzony już w czasie II wojny światowej stopień SS-Oberstgruppenführera.

Pod względem technicznym praca stanowi bardzo dobrą pozycję. Twarda oprawa oraz solidne szycie decydują o trwałości publikacji. Z kolei o niezłej jakości papieru świadczy jego gramatura. Jedynym minusem jest zamieszczenie w ostatniej części kilku zdjęć wyprzedzających o 3-4 strony tekst, który mają uzupełniać, co spowodowane jest zapewne koniecznością zachowania limitu wielkości książek danej serii.

Konkludując, dla osób poszukując wyczerpującej wiedzy o 12. Dywizji Pancernej SS Hitlerjugend książka okaże się niewystarczająca, natomiast pod względem popularyzatorskim całkowicie spełnia swoją rolę. Polecić można ją nie tylko Czytelnikom, którzy zaczynają swoje zainteresowanie tematyką. Również dla znawców problematyki może okazać się ciekawym uzupełnieniem.

Plus minus:
Na plus:
+ ciekawe fragmenty wspomnień żołnierskich
+ biogramy czołowych postaci związanych z dywizją
+ interesujące, dobrze dobrane i czytelne fotografie
Na minus:
- błędy w druku
- kilka błędów terminologicznych i rzeczowych
- brak ujednolicenia niektórych elementów tekstu

Tytuł: SS-Hitlerjugend. Historia 12. Dywizji Waffen SS 1943-1945
Autor: Rupert Butler
Wydawca: Bellona
Data wydania: 2009
ISBN/EAN: 978-83-11-11494-4
Liczba stron: 189
Oprawa: twarda
Cena: ok. 30-40 zł
Ocena recenzenta: 7.5/10

1. Vide, m. in.: R. Butler, Gestapo, Warszawa 2006; idem, Szakale Hitlera: tajemnice polityki III Rzeszy wobec jej sojuszników, Warszawa 2001. [↩]
2. Idem, SS-Leibstandarte. Historia 1. Dywizji SS 1933-1945, Warszawa 2009; idem, SS-Wiking. Historia 5. Dywizji SS 1941-1945, Warszawa 2009. [↩]
3. H. Meyer, The History of the 12^th SS-Panzer Division Hitler Jugend, Mechanicsburg 1994. [↩]