Choinka i Boże Narodzenie w Niemczech (karykatura)

Święta Bożego Narodzenia wszystkim kojarzą się z choinką i św. Mikołajem, który przynosi grzecznym dzieciom prezenty, zazwyczaj przemierza ziemię w saniach z zaprzęgiem reniferów. Kto jednak rozpowszechnił zwyczaj dekorowania iglastego drzewka, pod którym układa się stosy prezentów?

Pocztówka z 1914 roku

Zwyczaj ustawiania choinki i obdarowywania się prezentami pojawił się pierwotnie w starożytnym Rzymie, następnie tradycję kontynuował Rzym wschodni. Chrześcijanie uznali iglaste drzewko za symbol życia (faktycznie było tak postrzegane już przez Rzymian). Dekorowanie choinki przyjęło się w Alzacji w XVI wieku, wkrótce zwyczaj ten dzięki Marcinowi Lutrowi i reformacji rozpowszechnił się w północnych krajach niemieckich (nieco później w południowych - katolickich). Do Polski choinka z ozdobami i świeczkami została „przyniesiona” przez Niemców w XVIII i XIX wieku, zwłaszcza w okresie zaborów. Zielone drzewko wyparło tradycyjną, polską jemiołę - choinka okazała się bardziej atrakcyjna, co ciekawe nie ciążyło na niej odium zaborców przez co szybko się rozpowszechniła (najpierw w miastach, później na wsi). Po prawdzie mało kto kojarzył choinkę z zaborcą niemieckim, ten miły i jakże ładny akcent szybko zespolił się z polską zwyczajowością katolicką (protestancka tradycja okazała się ponadkonfesyjna, uniwersalna).

W niniejszym artykule zestawiliśmy karykatury obrazujące wyobrażenia Świąt Bożego Narodzenia i związanej z nimi choinki w Niemczech od lat 70. XIX wieku do roku 1939. Zaskakujące jest to, że święta w różnych okresach historii łączono z bieżącą polityką państwa. Najwyraźniej widać to w latach I wojny światowej, republiki weimarskiej oraz w okresie nazistowskim. Na podstawie poniższych karykatury przekonamy się, że nawet święta można było upolitycznić i wykorzystać jako „szpikulec” przeciw swoim wrogom. Na przykład po objęciu władzy przez hitlerowców w karykaturze świątecznej pojawiają się motywy antysemickie.