„Europa rzymska” - E. Bispham (red.) - recenzja

Od niedawna za pośrednictwem Wydawnictwa Świat Książki ukazuje się oksfordzka seriaZarys historii Europy pod red. T.C.W. Blanninga1. Drugi tom z tego zestawu pod opieką redaktorską Edwarda Bisphama zatytułowany Europa rzymska2 poświęcony jest zagadnieniu wpływu kultury klasycznej, reprezentowanej przez Imperium Romanum, na narody zamieszkujące terytoria Starego Kontynentu na zachód, północ i północny wschód od Półwyspu Apenińskiego.

Recenzowany tom prezentuje się wręcz znakomicie. Wydanie formatu „zeszytowego”, twarda, przyjemna wizualnie oprawa z wklęsłymi złotymi literami, którymi zapisano tytuł tomu oraz imię i nazwisko redaktora serii, doskonałej jakości papier i takiej samej czcionka, to wszystko powoduje, iż mamy do czynienia z porządnie wydaną publikacją. Podobnie jak strona techniczna, również wnętrze, i tutaj układ książki wygląda imponująco. Składa się na nią czytelny spis treści, przedmowy; redaktora serii, redaktora tomu oraz wydawcy polskiego autorstwa Bożeny Mierzejewskiej, która jest też tłumaczem. Cenną częścią książki są też podstawowe informacje o Autorach poszczególnych rozdziałów. Redaktor Bispham napisał także wprowadzenie, które poinformuje Czytelnika jaki zakres badawczy został podjęty w publikacji. Po treści właściwej, Czytelnik spodziewać się może spisu ilustracji, spisu map oraz obszernych wskazówek bibliograficznych (podzielonych na rozdziały), wraz z chronologią traktującą od początku epoki brązu po kres Cesarstwa Rzymskiego. Następnie przedstawiono trzy obszerne mapy, przy czym należy zasygnalizować, że występują też mapy dodatkowo w poszczególnych rozdziałach wewnątrz książki. Na koniec mamy do dyspozycji indeksy osób, nazw geograficznych i etnicznych. Całość ma łącznie 432 strony.

Na Europę rzymską składa się łącznie dziesięć rozdziałów. Każdy jest innego Autora, chociaż zdarzyło się tak, że Peter S. Wells oraz redaktor Edward Bispham „na swym koncie” mają po dwa rozdziały. Rozdziały dzielą się na podrozdziały. Teksty charakteryzują się przystępnym stylem i językiem. To drugie winniśmy zawdzięczać przekładowi B. Mierzejewskiej. Niewątpliwie kolejną cechą, a zarazem zaletą tych tekstów jest ich zwięzłość oraz idącą w parze dokładność serwowanej treści.

Pierwszy rozdział autorstwa wspomnianego Petera S. Wellsa traktuje o ludach barbaricum w okresie przed podbojem rzymskim, a więc swą narrację amerykański profesor antropologii rozpoczyna od epoki brązu a kończy na pojawieniu się na arenie dziejowej Rzymian, których polityka oparta została na ciągłym poszerzaniu swych dominiów. Drugi rozdział autorstwa starożytnika Guya J. Bradleya traktuje o historii politycznej epoki republikańskiej Rzymu. Dzięki Jego tekstowi, Czytelnik zapozna się z podstawowymi pojęciami i wydarzeniami, jakie składały się na ten waży okres w dziejach państwa rodem z Półwyspu Apenińskiego. Kolejny trzeci rozdział pióra Beneta Salwaya brytyjskiego historyka starożytności, poświęcony jest próbie porównania Imperium Romanum w charakterystycznych czasach przypadających na rządy Augusta (I w. p.n.e.–I w. n.e.) i Dioklecjana (III–IV w. n.e.). Czwarty rozdział Mary Harlow, angielskiej profesor Uniwersytetu Birmingham, tratuje o społeczeństwie rzymskim, w tym omawia takie pojęcia jak familia, pater familias czy domus. Rozdział Harlow poświęcony jest też sieci relacji społecznych. Bardzo ciekawym, zwłaszcza dla męskiej części Czytelników, okaże się rozdział redaktora Edwarda Bisphama, zarezerwowany na omówienie kwestii wojny i armii w Cesarstwie Rzymskim. Sprawy gospodarki i handlu przedstawia Andrew Wilson, profesor archeologii Rzymu, w rozdziale szóstym. Rozdział siódmy zaś, autorstwa Edwarda Bisphama – wykładowcy historii starożytnej w Oksfordzie – traktuje o arcyciekawej tematyce religii w antycznym Rzymie tak pogańskiej, jak i w późniejszym czasie, chrześcijańskiej. Ósmy rozdział Europy rzymskiej poświęcony jest konsekwencjom kulturowym jakie złożyły się po podboju rzymskim terytoriów na północ od Dunaju, zachód od Renu oraz w prowincjach galijskiej, hiszpańskiej i brytyjskiej. Autorką tego fascynującego rozdziału jest Nicola Terrenato, profesor archeologii klasycznej z Uniwersytetu w Michigan. Autorem dziewiątego rozdziału zatytułowanego wymownie IV wiek jest archeolog William Bowden, który przedstawia dzieje jednego stulecia; stulecia, w którym Rzym z niekwestionowanego mocarstwa, stał się łatwym kąskiem dla przybywających w coraz to większej ilości obcym ludom. Bowdem przedstawia dzieje wewnętrzne Imperium odkrywając prawdziwe źródło upadku tego wielkiego państwa. Ostatni rozdział dziesiąty pióra Petera S. Wellsa przedstawia ostatni okres „rzymskiej Europy”, kiedy to wspomniane wyżej ludy wlały się w granice cesarskie z wszystkich stron. Bardzo ciekawie czyta się podrozdziały dotyczące rzymskiego postrzegania barbarzyńców, a także barbarzyńskiego postrzegania samego Rzymu.

Tak w największym skrócie przedstawia się treść drugiego tomu serii „Zarys historii Europy”. Jednak, aby nie uprzedzać jej zbytnio Czytelnikowi, chciałbym się skupić jeszcze na sposobie narracji jaki przekazują nam wszyscy Autorzy. Otóż każdy z tekstów charakteryzuje się różnym stylem oraz różnym postrzeganiem świata rzymskiego. Priorytetem wszystkich Autorów było możliwie rzetelne przedstawienie dziejów Europy w czasach dominacji rzymskiej. Niewątpliwie ta karkołomna sztuka udała się wszystkim. Cechą charakterystyczną książki jest interdyscyplinarne podejście do poruszanych przez siebie problemów. W tomie wypowiadają się tak historycy, jak i archeolodzy. Z reguły jestem gorącym zwolennikiem takiego właśnie stylu prowadzenia badań. Myślę, że i Czytelnicy dostrzegą trud jaki wykonali Autorzy. Spostrzeżenia Ich są świeże, bazują bowiem na najnowszych koncepcjach jakie ukazują się w nauce. Widać to doskonale w wykazie literatury, gdzie w przeważającej części są to pozycje nowe i aktualnie wykorzystywane w warsztacie naukowym historyków i archeologów. Niewątpliwe prawdziwym dopięciem wszystkiego było wstawienie licznych map oraz doskonałej jakości indeksów, dzięki którym Czytelnik bez trudu będzie mógł znaleźć interesujące zagadnienie, bądź termin. Przydatną wykazuje się również tablica chronologiczna.

Konkludując, pragnę się wyrazić bardzo pozytywnie o recenzowanej książce. Chciałbym ją polecić przede wszystkim studentom, którzy niewątpliwie znajdą w niej cenne źródło informacji. Europę rzymską mogą oni śmiało traktować jako podręcznik, za którego pomocą będą mogli poszerzać swą wiedzę w trakcie przygotowywania się do zajęć, tudzież nawet potratować jako jedną z lektur potrzebnych do przeczytania na egzamin. Po recenzowany tom powinni też sięgnąć miłośnicy dziejów antycznych Rzymu i terytoriów jakie podbił. Uważam, że czas poświęcony na przeczytanie tej książki nie będzie zmarnowany. Polecam.

Plus minus:
Na plus:
+ wartość merytoryczna
+ interdyscyplinarne podejście do problemów poruszanych w książce
+ świetna bibliografia
+ wydanie
+ mapy, tablica chronologiczna oraz indeksy
+ tłumaczenie
+ cena
Na minus:
nie zauważyłem

Tytuł: Europa rzymska
Autor: Edward Bispham (red.)
Wydawca: Świat Książki
Data wydania: 2010
ISBN: 978-83-247-1526-8
Liczba stron: 432
Oprawa: twarda
Cena: ok. 35 zł
Ocena recenzenta: 10/10

1. Ukazało się w sumie dziesięć tomów. [↩]
2. Oryginalny tytuł to The Short Oxford History of Europe. Roman Europe z 2008 roku. [↩]