„Orzeł niezłomny. Polska i Polacy podczas II wojny światowej” – H. Kochanski – recenzja

Historia Polski podczas II wojny światowej nie jest zbyt dobrze znana na Zachodzie. Często w ocenie polskich postaw historycy kierują się całą gamą przeróżnych stereotypów i uproszczeń. Niejednokrotnie krzywdzące opinie nie wynikają z niechęci do Polaków, lecz z nieznajomości polskiej historii i uleganiu utartym schematom myślowym. Właśnie z takim podejściem walczy książka Orzeł niezłomny. Polska i Polacy podczas II wojny światowej.

Halik Kochanski jest nie tylko brytyjskim historykiem. Przede wszystkim jest córką Polaków, którzy w wyniku II wojny światowej znaleźli się obczyźnie. Nie zmienia to faktu, że jej książka opisująca wojenne losy Polaków, jest pierwszą publikacją zachodnią, która w rzetelny i przystępny sposób przybliża jej szerszemu ogółowi czytelników. Podjęta przez dr Kochanski próba syntetycznego ujęcia w jednym tomie różnorodnych losów, jakie przypadły w udziale Polakom. Opisuje nie tylko tych znanych: dowódców, żołnierzy, polityków, ale także tych, o których świat miał zapomnieć, jak o tysiącach wywiezionych na bezkresny obszar Syberii.

Recenzowana praca oparta jest na imponującej bibliografii. Ogrom wykorzystanego materiału sprawia, że książka jest bardzo rzetelnym, syntetycznym i przekrojowym ujęciem bardzo złożonych procesów i zaszłości historycznych. Pomimo to czytelnik odnosi wrażenie, że książka opowiada o jednostkowych losach, namacalnym i wyobrażalnym człowieku, a nie o pustych, abstrakcyjnych liczbach. Odniesienie takiego efektu jest niewątpliwie godne pochwały. Dodatkowo na uwagę zasługuje fakt, że Kochanski przybliża szerzej nieznane polskie losy, takie jak akcja ratowania Żydów na Węgrzech przez Henryka Sławika czy złożoność stosunków pomiędzy rządem RP na uchodźstwie, a Związkiem Sowieckim.

Bardzo dobry jest rozdział poświęcony Zagładzie Żydów. W sposób obiektywny, unikając zbędnej hagiografii, ukazane zostały kulisy Holocaustu. Nie brak również wyjaśnień stosunków polsko-żydowskich panujących podczas wojny. Opisani zostali zarówno Sprawiedliwi, jak także szmalcownicy. Zostały jednak zachowane zdrowe proporcje w ukazywaniu wyżej wymienionych postaw, które są zgodne z prawdą historyczną. Nie tylko mowa jest o tych, którzy po wojnie otrzymali tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, lecz także ci, którzy zginęli wraz z ukrywanymi przez siebie Żydami. Dodatkowo Kochanski nie zawahała się przed zamieszczeniem opisu obojętnego stosunku świata do przesyłanych informacji o postępującej Zagładzie Żydów.

Jedynym zauważalnym mankamentem książki jest mała ilość miejsca poświęconego tzw. Holocaustowi Polaków. Co prawda bardzo obszernie opisano losy Polaków na Wschodzie po 17 września 1939 r., a także zagrożeniu komunistycznemu. Brakuje jednak wyraźnego zaznaczenia roli niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych w akcji wyniszczania m.in. polskiej inteligencji. Brak wyraźnego zaznaczenia, że najbardziej znany na zachodzie niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny czyli Auschwitz został założony z myślą o Polakach. Na pochwałę zasługuje jednak fakt, że opisana została działalność Witolda Pileckiego i obozowego ruchu oporu (Związku Organizacji Wojskowych).

Jak w każdym syntetycznym dziele można mnożyć wątki, które według innego spojrzenia pominięto lub zostały nie dość wyraźnie naświetlone. Jednak forma jednotomowego ujęcia złożonej kwestii jaką są losy Polski i Polaków podczas II wojny światowej wymagają pewnych cięć. W sposób dostateczny Halik Kochanski zarysowała problemy błędnie interpretowane przez historyków zachodnich, jak np. kwestia polskiego antysemityzmu. W obliczu utartych schematów myślowych na ten temat jest to niewątpliwie bardzo ważne.

Podsumowując na reszcie ukazała się książka napisana przez zachodniego historyka dla zachodniego czytelnika. Być może dla Polaka znajduje się tam zbyt dużo opisów „oczywistych oczywistości„, jednak takie ujęcie pozwala na zrozumienie dziejów Polski i Polaków. Ta książka ma szansę stać się punktem wyjścia do zwalczania krzywdzących nas stereotypów i skrótów myślowych, takich jak ”polskie obozy koncentracyjne”.

Plus minus:
Na plus:
+ wykorzystana bibliografia
+ wnikliwa analiza historyczna
Na minus:
- brak

Tytuł: Orzeł niezłomny. Polska i Polacy podczas II wojny światowej
Autor: Halik Kochanski
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy REBIS
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-7510-812-5
Liczba stron: 782
Oprawa: twarda
Cena: 69 zł
Ocena recenzenta: 7/10