Kalendarium historyczne. Zobacz najważniejsze rocznice historyczne

Listopad

1 listopada

Z połączenia harcerskich hufców z terenów trzech zaborów powstał Związek Harcerstwa Polskiego, będący największą polską organizacją harcerską. ZHP jest ogólnopolskim, patriotycznym stowarzyszeniem należącym do światowego ruchu skautowego. Jest organizacją otwartą i apolityczną. Jednak ZHP to nie tylko organizacja, to przede wszystkim ruch społeczny kształtujący postawy i charaktery. Wspieramy wychowanie dzieci i młodzieży zgodnie z harcerskimi wartościami, takimi jak: patriotyzm, braterstwo, przyjaźń, służba, wiara, praca, sprawiedliwość, wolność i pokój.

Król August II Mocny ustanowił Order Orła Białego. Najwyższe odznaczenie państwowe Rzeczypospolitej Polskiej. Nadawany jest za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny. Nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych.

2 listopada

W środkowych arkadach kolumnady Pałacu Saskiego Warszawie został odsłonięty Grób Nieznanego Żołnierza, którego twórcą był Stanisław Kazimierz Ostrowski. W tym dniu złożono do niego zwłoki bezimiennego żołnierza, sprowadzone z Cmentarza Obrońców Lwowa. „Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tem miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego.”

Polskie wojska w bitwie pod Cudnowem na żytomierszczyźnie pokonały siły rosyjskie Wasyla Szeremietiewa. Armią Rzeczpospolitej dowodzili Stanisław Potocki i Jerzy Lubomirski.

3 listopada

W Drohobyczu urodził się Maciej Aleksy Dawidowski, ps. Alek. Instruktor harcerski, członek Szarych Szeregów, inicjator akcji w ramach małego sabotażu. Zasłynął m.in. zdjęciem niemieckiej tablicy z monumentu Mikołaja Kopernika w Warszawie. Jeden z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”. Zginął na skutek postrzału w trakcie akcji pod Arsenałem. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy.

4 listopada

W trakcie wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667, w bitwie pod Kuszlikami polskie wojska dowodzone przez Jana Kazimierza i regimentarza Stefana Czarnieckiego rozbiły rosyjską armię Iwana Chowańskiego. Rosjanie stracili wszystkie 18 dział.

7 listopada

Hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski wjechał triumfalnie do Krakowa z jeńcami i łupami po wielkim zwycięstwie nad Mołdawianami w bitwie pod Obertynem podczas wojny o Pokucie.

W Warszawie urodziła się Maria Skłodowska-Curie, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla. Prekursorka radiochemii, opracowała teorię promieniotwórczości, techniki rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkryła dwa pierwiastki: rad i polon. Jedyna kobieta dwukrotnie nagrodzona Noblem. Jest też jedyną kobietą pochowaną w paryskim Panteonie. Również jako jedyna kobieta w 1911 r. wzięła udział w konferencji Solvaya, gdzie spotkała się innymi sławami, takimi jak Max Planck, Albert Einstein, Paul Langevin, Ernest Rutherford, Ernest Solvay, Hendrik A. Lorentz. W 1914 r. założyła Instytut Radowy w Paryżu. Z jej inicjatywy w 1932 r. powstał Instytut Radowy w Warszawie.

Papież Klemens VIII wydał bullę kanonizacyjną Kazimierza Jagiellończyka, syna Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Jest patronem Polski, Litwy i Radomia. Atrybutami świętego są dwie skrzyżowane buławy, herb Jagiellonów, Matka Boska Ostrobramska oraz szarfa z tytułem hymnu znalezionego w trumnie.

Wybuchło powstanie wielkopolskie, organizowane przez Jana H. Dąbrowskiego podczas wkraczania armii francuskiej do Wielkopolski. Jedno z niewielu udanych polskich powstań. Stanowiło jedną z podstaw dla utworzenia Księstwa Warszawskiego. Powstanie stanowiło ważną przesłankę do utworzenia Księstwa Warszawskiego.

8 listopada

Koalicja z Habsburgami na czele pokonała pod Białą Górą siły czeskich protestantów. Zwycięzcy po wojnie rozpętali krwawy terror, co doprowadziło do wyludnienia Czech. Bitwa uznawana za największą porażkę w historii tego państwa. Czechy z monarchii elekcyjnej zostały przekształcone w monarchię dziedziczną, językiem urzędowym został niemiecki, a protestantyzm stał się religią zakazaną. To jedna z tych bitew, która wyraźnie zmieniała bieg historii i determinowała losy danego państwa na długie lata, a nawet wieki.

Sejm elekcyjny wybrał Władysława Wazę na króla Polski. Król pokonał rosyjskie wojska pod Smoleńskiem, a wojnę zakończył korzystnym dla Polski pokojem polanowskim. Za jego panowania odparto także turecki najazd Abazy paszy, a ze Szwecją podpisano rozejm w Sztumskiej Wsi. Zmarł przedwcześnie, uważany za jedno z najlepszych władców elekcyjnych.

9 listopada

W nocy z 9 na 10 listopada rozpoczęto burzenie wybudowanego w 1961 r. Muru Berlińskiego. Był jednym z symboli zimnej wojny i podziału Niemiec na dwa kraje - RFN i NRD (1989 r.).

Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski w uznaniu bohaterskiego, wytrwałego męstwa dowiedzionego przez ludność stołecznego miasta nadał Warszawie order Virtuti Militari V klasy. „W uznaniu bohaterskiego, wytrwałego męstwa dowiedzionego przez ludność stołecznego miasta Warszawy w obronie przeciw najazdowi niemieckiemu, w zgodzie z uchwałą Rady Ministrów R. P. z dnia 9 X 1939 r. (...) nadaję Krzyż Srebrny Orderu Wojennego „Virtuti Militari” V klasy miastu stołecznemu Warszawie.”

10 listopada

W bitwie pod Warną turecka armia pod dowództwem Murada II pokonała chrześcijańskie wojska pod dowództwem Władysława III Warneńczyka, króla Polski i Węgier, który najprawdopodobniej poległ w boju.

11 listopada

W bitwie pod Chocimiem wojska polskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego pokonały Turków pod komendą Husejna Paszy.

12 listopada

Biskup Stefan Wyszyński, ordynariusz lubelski otrzymał nominację na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski.

13 listopada

Władysław Reymont został ogłoszony laureatem Nagrody Nobla za powieść Chłopi (1924 r.).

14 listopada

Rada Regencyjna dokonała swojego rozwiązania i przekazała władzę Naczelnemu Dowódcy Józefowi Piłsudskiemu. Ten wydał tego samego dnia dekret, w którym zapowiadał zwołanie Sejmu Ustawodawczego, obejmującego ziemie wszystkich zaborów. W dekrecie odrodzone państwo zostało oficjalne nazwane Republiką Polską.

15 listopada

Słynny niedźwiedź Wojtek został przekazany do ogrodu zoologicznego w stolicy Szkocji Edynburgu. Podobno dawni koledzy z kompanii wielokrotnie odwiedzali niedźwiedzia w jego nowym miejscu pobytu przekraczając ogrodzenie.

16 listopada

Józef Piłsudski nadał depeszę notyfikująca powstanie Państwa Polskiego (1918).

Przed kościołem św. Anny w Warszawie elektor brandenburski Jan Zygmunt Hohenzollern złożył hołd lenny królowi Zygmuntowi III Wazie.

17 listopada

Ludwik Węgierski w katedrze wawelskiej został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię na króla Polski.

18 listopada

Na zamku w Radomiu wielki mistrz zakonu krzyżackiego Johann von Tieffen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi.

19 listopada

Król Stanisław August Poniatowski otworzył przy ul. Królewskiej w Warszawie pierwszą scenę publiczną, która była zalążkiem pierwszego stałego zawodowego publicznego teatru polskiego.

20 listopada

Jean-François Pilâtre de Rozier i markiz François Laurent d’Arlandes odbyli nad Paryżem pierwszy swobodny lot balonem (1783).

Jan II Kazimierz Waza został wybrany na króla Polski.

W trakcie Sejmu w Piotrkowie wielki mistrz krzyżacki Henryk Reffle von Richtenberg złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi.

22 listopada

Na mocy swojego dekretu Józef Piłsudski objął urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa, najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego.

Józef Piłsudski nadał miastu Lwów Order Virtuti Militari. „Za zasługi położone dla polskości tego grodu i jego przynależności do Polski, mianuję miasto Lwów kawalerem krzyża VIRTUTI MILITARI”.

23 listopada

Polscy lisowczycy pod dowództwem Walentego Rogowskiego pokonali pod Humiennem wojska Siedmiogrodu pod komendą Jerzego Rakoczego.

24 listopada

Przed polskim Najwyższym Trybunałem Narodowym w Krakowie rozpoczął się pierwszy proces oświęcimski. Oskarżono w nim 40 byłych członków załogi niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W stosunku do 23 orzeczono karę śmierci.

25 listopada

Król Jerozolimy Baldwin IV Trędowaty i książę Antiochii Renald z Châtillon pokonali wojska Saladyna w bitwie pod Montgisard.

W Warszawie arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Władysław Łubieński koronował na króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego.

27 listopada

Urodził się Stanisław Skalski. As polskiego lotnictwa. Oficjalnie podczas II wojny światowej zaliczono mu zestrzelenie 18 i 11/12 samolotów oraz 2 prawdopodobnie. Brał udział w walkach powietrznych nad Anglią, Maltą i Afryką Północną.

28 listopada

„Z dniem 28 listopada 1918 roku rozkazuję utworzyć marynarkę polską, mianując jednocześnie pułkownika marynarki Bogumiła Nowotnego, szefem Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych”. Józef Piłsudski

Dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego kobiety w Polsce uzyskała prawa wyborcze. „Wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel Państwa bez różnicy płci” oraz „Wybieralni do Sejmu są wszyscy obywatele (lki) państwa posiadający czynne prawo wyborcze”.

Zwycięstwo floty polskiej nad szwedzką w bitwie pod Oliwą. Funkcję admirała polskiej floty sprawował Arend Dickmann, a okręt admiralski nosił nazwę „Rycerz Święty Jerzy”.

29 listopad

Zwodowano stawiacz min ORP Gryf. Największy bojowy okręt Marynarki Wojennej II RP.

W nocy z 29/30 listopada 1830 r. w Warszawie wybuchło powstanie listopadowe. Zapoczątkowali go słuchacze Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie.  „Kiedy Naród, niegdyś wolny i potężny, nadmiarem niedoli zmuszonym się widzi uciec do ostatniego z praw swoich: do prawa odparcia siłą ucisku, winien to sobie, winien światu aby oznajmił przyczyny, które go przywiodły do popierania orężem świętej sprawy swojej. Uczuły Izby Sejmowe tę potrzebę a przystępując do rewolucji, w stolicy dnia 29. Listopada zdziałanej, i uznając ją za narodową, postanowiły krok ten usprawiedliwić w oczach Europy.” (Manifest obu izb sejmowych Królestwa Polskiego o powstaniu narodu polskiego, 20 grudnia 1830 r.). Sejm Królestwa Polskiego 25 stycznia 1831 r. uchwalił uchwałę o detronizacji Mikołaja I, pozbawiając go polskiego tronu. Powstanie trwało do 21 października 1831 r. Zakończyło się niepowodzeniem oraz przyniosło szereg dodatkowych represji.

Zakończyło się nieudane oblężenie Krakowa dowodzone przez Maksymiliana Habsburga. Obroną miasta kierował Jan Zamoyski, który następnie w bitwie pod Byczyną pokonał i pojmał Habsburga.

30 listopada

W Krakowie urodził się Kazimierz Jagiellończyk, wielki książę litewski i król Polski. Pokonał zakon krzyżacki w wojnie trzynastoletniej zakończonej II pokojem toruńskim. Wykupił także Malbork, zdobywając tym samym krzyżacką stolicę.

Szarża trzeciego szwadronu 1. Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej, którą dowodził Jan Kozietulski przesądziła o zwycięstwie Napoleona w bitwie pod Somosierrą. Otwierając tym samym cesarzowi drogę na Madryt. „On potem w Hiszpaniji, gdzie nasze ułany Zdobyły Samosiery grzbiet oszańcowany, Obok Kozietulskiego był ranny dwa razy!” — Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, księga XI